آیین کلاس داری

آیین  کلاس داری  

بسمه تعا لی

آیین  کلاس داری

مقدمه

همانطور که می دانید آموختن از ذرون انسان سرچشمه می گیرد واستاد مجرب می تواند همانطور که کشاورز نباتات را هدایت و کنترل می کند شاگردان خود را به آموختن تشویق و راهنمایی نماید. نمو جسمانی و عقلانی انسان به وسیله ی قوانین طبیعت کنترل می گردد.وظیفه ی معلم این است که محیط مساعدی فراهم نماید که در آن حداکثر رشد و پیشرفت انسانی انجام گیرد

اگر بخواهیم آموختن مؤثر واقع شودباید آموزنده یک علاقه  ی مخصوص و هدف معلوم از آموختن داشته باشد. معلم باید میل به آموختن را بر انگیزد زیرا آرمان ها و مقاصد از علایق تجلی پیدا می کند.

با داشتن علاقه و هدف حتی کند آموز ترین دانش آموزان نیز می توانند موفقیت زیادی بدست آورند و بدون آن بهترین و درخشان ترین شاگردان نیز بی انگیزه و سر گردان می شوند.

اینجاست که مشکلات برای معلم فراهم می گردد و او باید یک تخصص ویژه به نام فن کلاس داری داشته باشد.چرا که معلم هر چقدر هم با سواد و دارای معلومات فراوان باشد ولی نتواند کلاس را به روش طبیعی و عادی کنترل کرده وجوسالمی برای یادگیری ایجاد کند در تمامی اهداف خود شکست خواهد خورد چه بسا شده است که معلم کم سواد از نظر مدرک تحصیلی ولی با تجربه و آشنا به فن کلاس داری خیلی بهتر از یک فردی که دارای مدرک بالاتر ولی فاقد تجربه از عهده ی کار بر آمده ودر کار خود موفق شده است.

فن کلاس داری

   فن کلاس داری اصولی است که معلم برای اداره ی کلاس خود بکار می- بردتاازطریق آن ضمن اداره ی صحیح کلاس بتواند مطالب علمی را به فراگیران منتقل نماید.

روان شناسان تربیتی معتقدند که عامل اصلی موفقیت معلم در کارش مدیون هنرمندی اوست یعنی علاوه بر داشتن معلومات و اطلاعات لازمه باید با فوت وفن معلمی آشنا باشدبه عبارت دیگر برخی ها پول دارند ولی نمی توانند از آن بهره بگیرندودر عوض بعضی ها پول ندارند ولی با هوشمندی و ظرافت های روحی نقش پولدارها را بازی کرده و سود و بهره ی فراوان عاید خود می کنند.ویا مانند سربازی که گلوله نداردولی با اتکا به قدرت روحی خود آن چنان وانمود می کند که دشمن از او می ترسد.بنا بر این بهره گیری از معلومات و کیفیت نقل و انتقال معلومات به شاگردان خود  راه وروش خاصی را می طلبد.وفنونی که معلم به کارمی برد به هنرمندی و درایت معلم بستگی دارد.تعدادی از معلمان فکر می کنند چون دارای معلومات زیادی هستند پس کلاس آنها بسیار عالی و همه ی شاگردان در برابراطلاعات وآگاهی آنان مطیع و رام خواهند بود غافل از آن که معلومات معلم گر چه شرط لازم است ولی کافی نمی باشدودر کنار علم ومعلومات هنر برقراری ارتباط صحیح و کنترل منطقی کلاس نیز مهم می- باشد.حال که اهمیت فن کلاس داری را دانستیم باید بدانیم برای اداره ی درست یک کلاس چه اصولی را رعایت کنیم :

1- روش تدریس،ارزشیابی و حدود انتظارات خود را مشخص کنید

دراولین جلسه ی تدریس روش تدریس،نحوه ی ارزشیابی روزانه،ماهانه وپایانی را برای دانش آموزان بیان کنیدوحدود انتظارات خوداز آنهارا مشخص کرده و نکاتی را که باید در ضمن تدریس و ارزشیابی یا هنگام بحث و تبادل نظر یا هنگام رفتن به کارگاه و آزمایشگاه را باید رعایت نمایند را به آنها گوشزد نماییدودر صورت امکان به صورت نوشته دراختیارآنان قراردهید  و برای رعایت و یا عدم رعایت آن امتیازی را در نظر گرفته و به اطلاع آنها برسانید .مانند موارد زیر::

1-      قبل  از حرف زدن یا  انجام هر کاری اجازه بگیرید.

2-  صحبت دیگران را قطع نکنیدو پس از اتمام حرف های او با کسب اجازه نظر خود را بیان نمایید.

3-               در هنگام تدریس و ارزشیابی کتاب خود را ببندید و به سؤالات مطرح شده دقت کنید.(برای افزایش توجه دانش آموزان به امرتدریس و ارزشیابی در بین تدریس ویاارزشیابی از آنها بخواهید مطلب ارائه شده رابیان کنندویا جواب سؤال بیان کنندودر صورت بلد بودن نمره ی مثبت واگر ندانستن نمره ی منفی در نظر بگیرید.)

4-هنگام رفتن به آزمایشگاه یا کارکاه به ترتیب گروه و با اجازه نماینده ی کلاس می آییدودر صورتی که نماینده ی کلاس اسم هر کس را بنویسد یک نمره ی منفی می گیرید و اگر تا پایان زنگ منظم باشید همه یک نمره ی مثبت خواهید گرفت.و.......

دقت داشته باشید برای هر مورد امتیاز خاصی مانند دادن نمره ی مثبت ومنفی در نظر بگیریدو آن را در نمره ارزشیابی دخالت دهیدیعنی به  ازای هر مثبت یا منفی   یک یا نیم نمره به نمره ی ارزشیابی اضافه ویا کم کنیدو تلاش نمایید بیشتر جنبه های مثبت در نظر گرفته شود و کسانی که موارد یاد شده را رعایت می کنند نمره

مثبت بدهید تا جنبه های مثبت در دانش آموزان رشد نماید و کمتر از نمره ی منفی که حالت بازدارندگی دارد استفاده کنید.تا جنبه های مثبت که همان رعایت نظم وانضباط می باشد در دانش آموزان رشد کند.

2- به قدر کافی احتیاط و احترتم خود را محفوظ دارید:

توجه داشته باشید که یک معلم خوب یکی از شاگردان نیست وباید احترام شاگردان را نسبت به خود جلب نماید .ودرایجادصمیمیت باشاگردان ونرمش در برابر آنها زیاده روی نکند.بویژه در جلسات اول معلم باید کمتر از در لطف و محبت وخشوع و خضوع واردشودزیرا احتمال داردموجب سوء استفاده ی شاگردان شود و درآینده مشکلاتی را پیش آوردبلکه باید تا حدودی تند وخشن بوده وازتمام وقت کلاس بر طبق برنامه منظم استفاده نموده ودانش آموزان را به رعایت مقررات عادت دهد زیرا نظر اول مؤثروپایدار است..بنابراین اولین جلسه ی درس را باید خیلی با دقت طرح ریزی کنیدوبه کمک طرح یاد شده خود و موضوع درس را مفید معرفی نمایید سعی کنیداولین برخورد جالب و مؤثر باشدواین حس تأثیر رادرتمام مدت تدریس حفظ نماییدودربرابرکوچکترین حرکات نامناسب عکسل العمل نشان داده وشخص خاطی را با توجه به عملی که مرتکب شده توبیخ نمایید.

3-      تدریس فرصتی برای خدمت

همانطور که شهید رجایی می فرماید«معلمی شغل نیست بلکه هنر است»معلم باید هنر خود را در کلاس درس به نمایش بگذاردوتلاش نمایدتدریس را در جهت خدمت به شاگردان خودقراردهدوبه کمک آن اطلااعات ومهارت های خود را به شاگردان انتقال دهدومانند بعضی از استاد کاران نباشد که در مورد آگاهی دیگران در مورد حرفه ی خود نگران بوده و از اختیار قرار دادن اطلاعات لازم و کافی هراس داشته و همواره حفظ فوت کوزه گری را برای خود محفوظ می دانند بلکه هر آنچه در چنته دارد را در طبق اخلاص نهاده ودر اختیار فراگیران قرار دهدوواهمه ا ی از اینکه دانش آموزان او اطلاعات علمی بالاتری داشته باشند نداشته وآن را افتخاری برای خود بداند.

4- برقراری رابطه با شاگردان

در گذشته معلمین تازه کار در امر کلاسداری مشکل داشتند و گویا به نظر می رسد امروزه معلمین با سابقه در این زمینه مشکل پیدا کرده اند که به نظر اینجانب علت آن به عدم شناخت بعضی ازهمکاران از شرایط کنونی جامعه و توقعات و انتظارات دانش- آموزان برمی گرددودانش آموزامروزی وضعیت پادگانی گذشته که بر مدارس حاکم بودرا نمی پذیردجای بسی تأسف است که در قرن بیست و یکم ما از دانش آموز بخواهیم با موی سر تراشیده وارد مدرسه شود و در صورت عدم رعایت موی سر او را که عزیزتر از جان می باشد را باقیچی چهار خیابانه کرد و این نشان از عدم آگاهی و دریافت مقتضات زمانه و عدم درک شخصیت دانش آموز می باشد و به نظر اینجانب برای هر آنچه که برای دانش آموز مهم و دارای ارزش است ارزش قائل شویم

ودر صورت زیاده روی با دلیل و برهان به آن جهت دهیم نه این که با تهدید و ارعاب آن را سرکوب نماییم تا این زخم روزی در جای دیگر و به شکل دیگر جلوه نماید.   .بلکه باتأیید بعضی از رفتار های او حتی تغییر در نحوه ی پوشش و بر خورد خود تلاش کنیم خودرا به اونزدیک نماییم نه اینکه هرروز فاصله ی ما با دانش آموزان افزایش یابد.  بنابراین موفقیت یک معلم بستگی به رابطه ی او با شاگردانش دارد معلم نه تنها باید در تدریس مهارت کافی داشته باشدباید بتواند با شاگردان خود روابط مطلوبی ایجاد نماید و محیطی را به وجود آورد که محصلین بتوانند به آسانی اظهار  نظرنمایند و   انتقادات و پیشنهادات خود را به راحتی بیان کنند .ونیز معلم تلاش نماید در همان جلسات اول نام شاگردان خود را به خاطر بسپارد وآنها را

به نام صدا بزندو تا حد امکان از وضعیت فرهنگی ، اقتصادی وعلایق آنها اطلاع حاصل  نماید

.البته این کار نباید بصورت پرسش در حضور دانش آموزان صورت گیردزیرا بعضی ها والدین خود را از دست داده یا پدرشان شغل مناسبی ندارد و موجب تمسخر دیگر دوستانشان می شود و بایداطلاعات لازم به صورت خصوصی و یا از طریق پرسشنامه و یا از طریق دفتر مدرسه به دست آورد.

5- معلم باید زمزمه ی محبتی برای شاگردان باشد:

درس معلم ار بور زمزمه ی محبتی            جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را

قطعاًهمه ی شما شعر مذکور را بارها شنیده اید ویا بکار برده ایداما باید توجه داشت که بسیاری از معلمان سالیان سال است که به امر تعلیم وتربیت مشغول هستند و عمری را در این راه سپری کرده اند ولی هیچگاه برای کودکان ودانش آموزان زمرمه ی محبتی نسروده اند .وهمواره در پی رفع تکلیف به همان شیوه ی خشک وبی روح و سلطه طلبانه ی مکتب خانه ای می باشند در حالی که معلم باید با سردادن زمزمه ی محبت در اعماق جان شاگردان نفوذ کرده ودر گوشه ی قلب پاک او جایی برای خود باز نمایدوسپس به امر تعلیم وتربیت بپردازد.ودراین رابطه ضرب المثل معروفی است که می گوید:«بانرمی وملایمت می توان مار را از سوراخ بیرون کشید»این ضرب المثل از یک واقعیت بزرگ حکایت می کند .بزرگترین و نیرومندترین افراد را می توان با مهر و محبت به خضوع در آورداما برخی از معلمان به نکته توجه ندارند که هیچگاه نمی توان نظم وانضباط با خشونت یا نمره ی انضباط به وجود آورد.بلکه برای ایجاد نظم وانضباط واقعی باید ابتدا در دل وجان شاگردان نفوذ کردوسپس اورابه رعایت انضباط ترغیب کرد.

6- تبعیض

تبعیض دردی جانکاه است .بسیاری ازمردم می توانندخیلی ازمحرومیت ها را به جان بخرند،فقروگرسنگی را تحمل کنندولی حاضر نمی شوند یک لحظه کوچکترین تبعیض را در حق خود تحمل کنند.لذا معلمین باید هیچ گونه تبعیضی در بین دانش آموزان قائل نشوند و به همه به یک اندازه توجه داشته باشندوهیچگونه تنفری را از هیچ دانش آموزی حتی دانش آموزان بی نظم وبی تربیت را در دل خود راه نداده و همواره توجه و محبت خاصی به دانش آموزان خاطی داشته و در پی جذب آنها باشد.

7- نظم و انضباط

:نظم وانضباط یکی از اصولی می باشدکه در انجام هر کاری لازم و ضروری می باشد به ویژه در امر تعلیم وتربیت وبرای معلمین که الگوی مهمی برای دانش آموزان می باشدو معلم باید در تمام مراحل کار خود اعم از آمدن ورفتن،تدریس،ارزشیابی و.... نظم لازم را داشته باشد به طوری که بعد از مدتی کارهای او برای دانش آموز قابل پیش بینی باشد.

8- قاطعیت معلم

معلم ضمن برخورداری ازمهر ومحبت و نرمش بایداز قاطعیت کافی نیز برخوردارباشدوشاگردان برای برنامه های او ارزش قائل شده و آن را کم اهمیت جلوه نداده و نتوانند به آسانی نظر او را تغییر دهندوتلاش نماید خواست های خود را همواره عملی نماید واگر می داند کاری را نمی توان انجام دهد یا امکان انجام آن وجود

   ندارد را از دانش آموزان نخواهد

9- اخلاق معلم

مطالعه ی تازیخ اسلام نشان می دهدکه یکی از عوامی اساسی موفقیت پیامبر اسلام اخلاق حسنه ی او بودکه توانست افراد گوناگون را به خود جذب نمایدلذا معلمین نیز باید خود را مزین به اخلاق حسنه نموده واز هرگونه عصبانیت وتند روی خود داری نمایند وبا مهر ومحبت دانش آموزان را جذب خود نماید.

10- به جای توبیخ علت ها را شناسایی کنید

هر چیزی در نظام هستی علتی دارد.اگر شخصی خوشبخت ویابدبخت،پیروزیا شکست خورده می باشدهمه وهمه دارای علل وعواملی است .خداوند نیز در قران می فرماید:«ملت ها و انسان ها بدون علت به سقوط وبدبختی نمی افتندوهمچنین هیچ قومی بدون عوامل خاصی به خیر وسعادت دست نمی یابند».بنابراین بی انضباطی ،  بی ادبی ودرس نخواندن شاگردان نیز نمی تواند بدون علت باشد.چراکه هیچ دانش آموزی از دریافت نمرات عالی و شاگرد اول شدن ودریافت جایزه بدش نمی آیدو قطعاًهمه می خواهند افراد موفق و مفیدی برای جامعه باشند

11. - گذشت و اغماض معلم

معلمان خرده گیر کوچک ترین و جزئی ترین رفتارهای دانش آموزان را زیر نظر می گیرند و همواره به ملامت و توبیخ و سر زنش شاگردان می پردازند که نتیجه ی این کار از بین رفتن اثر سخنان معلم می باشدو احترام متقابل را از بین می برد.در حالی که معلمین با تجربه و خویشتن دار با ظرافت و زیرکی از کنار قضیه می.

گذرندو در صورت تکرار طوری عمل می کنندکه فقط شخص خاطی متوجه شود، به اصطلاح او را شرمنده می کنندوبه این ترتیب با حفظ شخصیت شاگردان وجهه ی خود و او را محفوظ می کنندکه این عمل خود روش تربیتی بسیار مناسبی است.

12- وقتی معلم خشمگین می گردد

 دریا همیشه آرام نیست و گاه طوفانی و متلاطم می شودامواج سهمگین و خروشان اجازه ی شنا کردن حتی به شناگران ماهر را نمی دهد.دریای وجود انسان نیز در مواقعی دچار تلاطم شده و تعادل و ارامش خود را از دست می دهددر چنین شرایطی ارتباط ونزدیک شدن به آنها خطر ناک است زیرا چنین ا شخاصی در حال انفجارندو این افراد در آن حالت هر تصمیمی که می گیرند عجولانه و غیر منطقی خواهد بود.لذا معلم در حال خشم نباید هیچ تصمیمی را بگیرد بلکه  باید صبر کند تا خشم او از بین برود و بر خود مسلط شود آن گاه تصمیم درستی در مورد مشکل پیش آمده بگیرد.

13- سؤالات دانش آموزان

یکی از مسائلی که در کلاس درس زیاد پیش می آید پرسش های دانش آموزان

است که اگر این موضوع به طور طبیعی تحقق یابد عامل آن حس کنجکاوی شاگردان است که موجب می شود تا آن چه را نمی دانند از معلم بپرسند و این پرسش ها مقدمه ی شناخت و تکا مل افراد است بنابراین معلم باید تا آن جا که می تواند به پرسش های شاگردان جواب دهد و اگر در حد تخصص اونیست به دانش آموز بگوید که آن سؤال را از کدام معلم بپرسد.ویا منبع مناسب دیگری را به معرفی نماید.                                       

14- تشویق

تشویق عامل اساسی تربیت نیست بلکه دارای نقش کمکی و ابزاری است مالنند استارت ماشین در وجود آدمی می باشد که کارش به راه انداختن کودک و تحریک او برای انجام کاری است .یعنی تشویق شوقی در درون فرد می آورد تا رفتار مورزد نظر را تکرار کند و از انجام آن خوشحال باشد.

چه بسیارند دانش آموزانی که عملی را انجام داده اند ولی از حسن وقبح آن آگاهی ندارندو معلم با تحسین خود در واقع آن عمل را تأیید نموده و موجب تکرار آن می شود.البته تشویق باید به گونه ای درست و به موقع ومتناسب با عمل شخص بوده و محدود باشد و کمتر جنبه ی مادی داشته باشدو دارای حد ومرزی بوده و زمینه ساز افراط و تفریط نباشد.چنانکه خوداری از تشویق نیز گاهی ضروری است.

15- تنبیه

برخی از معلمان گاهی برای آرام کردن کلاس دانش آموزان را تنبیه بدنی

 می کننددر حالی که این روش چندان پسندیده نیست و دارای نقاط ضعف فراوانی می باشد از جمله:

الف- آرامش و سکوتی که بر اثر ضرب و شست نشان دادن به وجود آید بسیار نا پایدار و سست است چا این رویه همانند داردی مسکنی است که تا زمان کوتاهی آرامش به جود می آوردو درمان نمی کند.

ب- معلمی که از این روش استفاده می کند مجبور است به تدریج با شدت بیش تری عمل تنبه را انجام دهد.

پ- گاهی ممکن است موجب صدمه ی بدنی شود.

ت- همچنین این روش نمی توانتد تغییری در رفتار به وجود آورد.

ث- تنبیه یک عامل تربیتی نمی باشد و جنبه جذب ندارد بلکه تنفر ایجاد می کند

فهرست منابع

1- رشید پور-مجید-1370-تربیت کودک ازدیدگاه اسلام-انتشاراتکعبه-چاپ سوم

2- رشیدپور-مجید-1368-چگونه باید تربیت کرد-واحدانتشارات انجمناولیاء ومربیان-چاپ ششم

3-رشیدپور-مجید-1370-راه تربیت-واحدانتشارات انجمن اولیاء ومربیان- چاپ دوم

4- دکتر شریعتمداری-علی-جامعه و تعلیم وتربیت- انتشارات امیر کبیر-چاپ هفتم

5- دکتر قائمی- علی-1369 خانواده و مسائل مدرسه ای کودکان-واحد انشارات انجمن اولیلء ومربیان