طراحی کلاس تخصصی علوم تجربی

       طراحی کلاس تخصصی علوم تجربی 

ضرورت و ا همیت طرح

همانطور که می دانید درس علوم تجربی یکی از دروس پایه می باشد و هم چنان که از نام آن پیداست یک درس تجربی می باشد و کلمه ی  تجربه در لغت  به معنی آزمایش می با شد و همین تفاوت اساسی  این  درس  با دروس دیگر را نشان می دهد و اگر آزمایش های  کتاب انجام نشود تفاوتی  میان  این درس  با درس های دیگر نخواهد  بود و در واقع باید کلمه ی تجربی آن حذف گردد.

انجام آزمایش یعنی چه؟و چگونه باید انجام شود؟

لازم است به عرض برسانم که در روش سنتی  (روشی که در تمام مدارس شهرمان رایج است)  معلم آزمایش را انجام می دهد و دانش آموزان به عنوان تماشاگران صحنه آن را از دور مشاهده می نمایند . پر واضح است که این عمل جز هدر دادن وقت هیچ فایده ی آموزشی ندارد . صرفاً مانند آن می ماند که برای یاد دادن دوچرخه سواری به بچه ها خودمان سوار دوچرخه شویم و این طرف وآن طرف برویم واز بچه ها بخوا هیم که با مشاهده ی ما دوچرخه سواری یاد بگیرند. تصور کنید این عمل چقدر خنده آور می باشد و اگر قدری تأ مل کنیم خواهیم دید که روش تدریس ما نیز به همان اندازه خنده آور و بی معنا و مفهوم می باشد.و همه می -دانیم که برای یاد دادن دوچرخه سواری باید بچه سوار دوچرخه شود و ما ناظرو راهنمای او باشیم یعنی برعکس آنچه ما تا اکنون عمل کرده ایم باید دانش آموز آزمایش را انجام دهد و او فعالیت نماید و ما مشاهده گر اعمال او باشیم و اگر جایی اشتباهی رخ داد او را راهنمایی نماییم و به این ترتیب اهمیت موضوع برای همه آشکار است و نیاز به به توضیح بیشتر ندارد.

اهداف طرح

هدف کلی از این طرح جدا نمودن کلاس درس علوم تجربی از کلاس های دیگر است ،همان

طورکه نام این درس با درس های دیگر تفاوت دارد، اهداف و نحوه ی تدریس آن نیز باید با دروس دیگر تفاوت داشته باشد  و این کار خود  به ا مکانات و شرایط  ویژه ای  نیاز دارد  تا

دانش آموزان بتوانند خودشان گردانندگان اصلی کلاس باشند و تمامی آزمایش ها و فعالیت های کتاب درسی را خودشان انجام دهندتا به اصل یادگیری که همان هدف اساسی آموزش و پرورش است برسند .

چراکه ما دانش آموزان را برای آینده ای دور با شرایط و ویژگی های نامعلوم تربیت می کنیم و او بایدبتواند در آینده خود تصمییم بگیریدراه حل پیدا کند ،عمل نماید و نتیجه بگیرد.واگر امروز این کارها را  بطور مستقل  انجام ندهد فردا  نیز از انجام کارها ی مورد نیاز جامعه آن روز بازخواهد ماند چرا که او مرد عمل نخواهد بود همه چیز را حفظ کرده و امروزه محفوظات      به هیچ دردی نمی خورد . لذا هدف اساسی این طرح آن است که دانش آموز دست به عمل بزند و اقدام کند ،مسئله طرح نماید ،راه حل پیشنهاد کند و آن را آزمایش کند و در واقع به یادگیری عملی برسد.

پیشینه ی طرح

باید  اذعان  کرد که  این طرح  یک طرح  جدید ی نیست و در خیلی  از کشورها  مدت زمان زیادی است که اجرا شده است و در بعضی از مناطق آموزشی کشور مان نیز طرح به اجرا درآمده وبه علت بالا رفتن تراکم دانش آموز وتبدیل شدن آزمایشگاه ، کارگاه،نماز خانه ،زیر راه پله به کلاس درس دیگر مجالی برای اجرای این طرح نگذاشته است و اکنون با کم شدن تراکم گویا نظام آموزشی ما می خواهد نفسی تازه کند و با ایجاد فضاهای جدید زمان اجای این طرح نیز رسیده باشد.

انگیزه ی اجرای طرح

عامل اساسی دیگر ایجاد انگیزه برای اجرای طرح می باشد زیرا تا انگیزه ی درونی ایجاد

نشود هیچ اقدامی صورت نمی گیرد و اگر هم انجام شود در حدرفع تکلیف خوا هد بودواین   

   نیزبی فایده است. برای ایجاد انگیزه باید همان طور که بین نام این درس با دروس دیگر و 

اهداف و روش تدریس آن با دروس دیگر تفاوت وجود دارد باید بین دبیران این درس با

درس های دیگر نیز تفاوت وجود داشته باشدو اولویت هایی را برای آنها در نظر گرفت مثلا

اردو و سفرهای علمی را برای آنان طراحی نمودو آنها را به بازدید اماکن تفریحی،تاریخی برد 

و با این ترتیب اطلاعات آنهارا بالا برد زیرا تا زمانی که شخصی خود چیزی را ندیده ،تجربه

ای بدست نیاورده و مشارکتی با دیگران نداشته چگونه می تواند چنین طرحی را برای دیگران

اجرا نماید. و البته در حال حاضر کاملابرعکس عمل می شود مثلا برای کلاس کامپیوتر گروه

علوم تجربی در اولویت آخر قرارداده می شود و اردو نیز برای رشته ها خاصی در نظرگرفته

می شود و به این ترتیب نه تنها ایجاد انگیزه نمی گردد ،بلکه اگر اندک انگیزه ای هم وجود

دارد از بین می برند.

فضای فیزیکی طرح

برای اجرای این طرح حد اقل یک کلاس مختص درس علوم تجربی لازم است که در سطح شهر به علت زیاد بودن تعداد کلاس ها اجرای آن آسان می باشد و فقط نیاز به یک برنامه ریزی دقیق و مدیریت خاص و اندکی صبر و حوصله دارد و در مدارسی که آزمایشگاه دارند

اجرای طرح آسان تر می باشد و فقط باید محیط آن را تغییر داد و با جدا کردن قسمت

نگهداری وسایل  با محل انجام آزمایش و یک تقسیم بندی ساده و تبدیل آن به چند قسمت برای استقرار گروه ها  می توان آنجا را به کلاس درس مشارکتی  عملی تبدیل نمود.و در مورد مدارس روستایی که تعداد کلاس کم و امکانات محدود می باشد می توان با تغییر ترتیب قرار گرفتن نیمکت ها و قرار دادن یک یا چند کمد در داخل کلاس مشکل را حل نمود.

فرهنگ لازم برای اجرای طرح

هرطرح و اقدام و،وسیله ی جدید نیاز به یک فرهنگ خاصی دارد و لازم است که قبل از اجرای هر طرحی فرهنگ لازم را ایجاد نمود .در این طرح نیز باید ابتدا دانش آموزان را مشارکتی بار بیاوریم و برای این منظور باید از خانواده شروع نمود خانواده ها باید برای آرا

4

ونظرات بچه های خود ارزش قایل شوند و آنها را در انجام کارها مشارکت دهند و به آنها مسئولیت داده و از آنها نظر خواهی کنند ودر دوره ی ابتدایی نیز باید تدریس به صورت مشارکتی باشد تا آنها کم کم به کارهای گروهی و رظهار نظر و انجام فعالیت عادت نمایند . در غیر این صورت اجرای طرح در مقطع راهنمایی عملی نخواهد بود و موجب بی نظمی و شلوغی و اتلاف وقت خواهد گردید.

وسایل مورد نیاز طرح

برای ایجاد یک کلاس تخصصی علوم تجربی علاوه بر یک مکان مناسب که ذکر شد یک سری وسایل و مواد مورد نیاز می باشد که البته با توجه به اهداف درسی کتاب های جدید طوری طراحی شده که ضمن آنکه آزمایش و فعالیت زیادی دارد و محور اصلی کتاب نیز    همان آزمایش ها و فعالیت و بحث کنید ها می باشد حسن مهمی که دارد این است که وسایل بسیار ساده و مواد شیمیایی محدودی نیاز دارد و تهیه ی آنها چندان مشکل نیست و مهمترین مسئله تهیه ی چهار یا پنج میز مشارکتی با تعداد صندلی کافی و مجهز شدن هر میز به شیر آب ،گیره پایه و امکانات لازم می باشد و بهتر است که میز و صندلی هر گروه به یک رنگ خاص باشد و در صورت امکان روپوش رنگی برای هر گروه تهیه شود و دیگر وسایل مورد نیاز را نیز اینجانب در طی لیستی تهیه کرده ام که ضمیمه می باشد و از آنها باید حداقل چهار تا پنج سری تهیه شود و به تعداد گروه ها باشد و هر گروه مستقلا آزمایش را انجام دهند. 

البته تعدادی از وسایل را هم می توان بصورت ابتکاری و به کمک دانش آموزان و دبیران محترم حرفه و فن تهیه نمود مثلامی توان میز های مشارکتی را در هر مدرسه با هزینه ی اندک و به کمک دانش آموزان درکارگاه مدرسه ساخت و با یک تیر دو نشان را زد هم کار عملی درس حرفه و فن انجام دادو هم وسایل مورد نیاز آزمایشگاه را تهیه نمود و چون خود دانش آموزان در ساخت  وسایل مشارکت داشته اند و از مشکلات تهیه ی آنها با خبرند درحفظ و مراقبت از آنها بیشتر کوشش خواهند نمود.

نتیجه

آنچه بیان شد برگ سبزی بود تحفه ی درویش و اینجانب تلاش نمودم برای آنکه وقت زیادی را نگیرم تا حد امکان بصورت مختصر و کوتاه مطالب کلی را به عرضتان برسانم و امید وارم مفید واقع گردد و توانسته باشم گامی در جهت بهبود نظام آموزشی  منبق بر اهداف کتاب درسی برداشته باشم ومسئولین محترم نیز توجهی خاص به این موضوع نمایند و با کمی همت و اراده و صرف اندکی وقت و سرمایه قدمی در جهت اجرایی شدن طرح بردارند و با تحمل اندکی سختی یادگار خوبی از خود بر جا بگذارند و تحولی نه چندان نو در وضعیت آموزشی ایجاد نمایند.

       با تشکر و سپاس فراوان که وقت خود را صرف مطالعه ی این طرح فرمودیید