دستور کار آزمایشگاه پایه دوم راهنمایی
به نام خدا
دستور کار آزمایشگاه
علوم تجربی
سال دوم راهنمایی
قابل استفاده برای
دبیران علوم تجربی
متصدیان آزمایشگاه
دا نش آ موزان
مزایای جزوه
* شرح آزمایش های داخل کتاب
* استفاده از وسایل و امکانات ساده
* طراحی مراحل آزمایش با شکل
* بیان نتیجه ی آزمایش ها
* طراحی آزمایش های جالب و جذاب
* علاقه مند کردن دانش آموزان به درس علوم تجربی
فهرست
پیشگفتار
مقدمه
بخش اول : ماده و تغییرات آن
1- نشانه های تغییر شیمیایی
2- آزاد شدن گاز نشانه ی چه نوع تغییر ی است
3- بدون فوت کردن بادکنک را پر از باد کنید
4- فواره ی عجیب و تماشایی
5- تهیه ی آهن سولفید
6- بطری تخم مرغ را به داخل خود می کشد
7- چند در صد هوا اکسیژن است
8- آتش خاموش کن فوری بسازید
9- واکنش تجزیه ی هیدروژن پر اکسید
10- چگونه سرعت سوختن حبه ی قند را افزایش دهیم
بخش دوم : انرژی، زندگی
11- نور به خط راست منتشر می شود
12- وقتی نور به جسم های غیر منیر می تابد، چه روی می دهد
13- دستگاه شبانه روز بسازیم
14- اندازه گیری زاویه ی تابش و بازتاب
15- تصویر در آینه ی تخت
16- پیرابین بسازیم
17- تصویر در آینه های کروی
18- چرا مداد در آب شکسته و بزرگتر به نظر می رسد
19 - رنگین کمان بسازید
20- با لیوان آب عدسی شیشه ای بسازید
21- نوسان آونگ
22-گرمای نهان ذوب
23- آهن یا چوب، کدام یک گرما را بهتر منتقل می کند (1)
24- آهن یا چوب، کدام یک گرما را بهتر منتقل می کند (2)
25- وقتی هوا گرم می شود در چه جهتی حرکت می کند
26- شعله ی شمع به کدام طرف خم می شود
27- دود بالا می رود یا پایین
28- آتش فشان آبی
29- چگالی مواد مختلف (1)
30- چگالی مواد مختلف (2)
31- رسانایی و همرفت در مایعات
32- توانایی جذب نور توسط اجسام مختلف
33- چگونه از سرد شدن آب درون ظرف جلوگیری کنیم
34- ماشین بخار بسازید
35- قایق بخار بسازید
36- موتور جت چگونه کار می کند
بخش سوم : زمین زیستگاه ما
37- تهیه ی جعبه ی سنگ و بررسی ویژگی های آنها
38- انبساط و انقباض چگونه موجب هوازدگی در سنگ ها می شود
39- انجماد آب چگونه موجب هوازدگی در سنگ ها می شود
40- خاک از چه موادی تشکیل شده است
بخش چهارم : د نیای زنده
41- محاسبه ی انرژی غذاها
42- اندام های اصلی بدن
43- مدل نمایش حرکات دودی لوله ی گوارش
44- گوارش پروتئین در معده (1)
45- گوارش پروتئین در معده (2)
46- گوارش پروتئین در روده
47- تعیین گروه های خونی
48- تعیین RHخون
49- صدای ضربان قلب را بشنویم
50- تشریح قلب گوسفند
51- مشاهده ی گردش خون در ماهی
52- مشاهده ی جریان خون در پرده ی پای قورباغه
53- مدل نمایش کیفیت دم و بازدم
54- تعیین ظرفیت شش های انسان
55- اثبات وجود کربن دی اکسید در هوای بازدم
56- تشریح دستگاه تنفس گوسفند
57- تشریح کلیه ی گوسفند
58-اثبات وجود اوره در ادرار
59- جستجوی پروتئین در ادرار
60- جستجوی گلوکز(قند)در ادرار
61- تشریح کامل کبوتر
62- تشریح بدن خرگوش
63- فهرست منابع
پیشگفتار
هدف از نگارش این کتاب ارائه ی دستور ا لعمل انجام آزمایش های کتاب درسی به ساده ترین روش می باشد تا دبیران محترم علوم تجربی، متصدیان گرا می و حتی دانش آموزان عزیز بدون صرف وقت زیاد و با حد اقل امکانات حتی بدون وجود آزمایشگاه بتوانند بیشتر آزمایش های کتاب درسی را انجام دهند.
همچنین در تدوین این کتاب سعی شده است تعدادی آزمایش های مکمل و جذاب جهت علاقه مند کردن دانش آموزان به درس علوم تجربی گنجانده شود، به طوری که آموزش مطا لب علمی به همراه یک تفریح و رضایت خاطر باشد.
این کتب براساس کتاب درسی عنوان بندی شده و بخش های آن منبطق بر بخش های موجوددرکتاب درسی است و صفحه ی مربوط به کتاب هم در قسمت پاورقی هر صفحه نوشته شده است.
خلاصه آنچه دراین کتاب مشاهده می فرمایید حاصل مطا لعه و جمع آوری مطا لب ساده و جذاب از چندین جلد کتاب مختلف و تجربیات خود و همکارانم در گروه علوم تجربی می باشد. که امیدوارم جسارت بنده را در استفاده ازمطالب، نوشته ها و تجربیاتشان در این کتاب مورد بخشش قرار دهند.
چرا که اینجانب علی رغم اینکه از چند سال پیش این مطالب را آماده کرده بودم ولی همواره منتظر آن بودم که از طرف وزارت آموزش و پرورش چنین کتابی منتشر شود و مشکل بسیاری از همکاران بویژه متصدیان آزمایشگاه و دانش آموزان حل گردد، و لی برای حل این مشکل تا اکنون اقدامی صورت نگرفت و لذا اینجانب تصمیم گرفتم این مهم را به انجام برسانم گر چه می دانم این کار عاری از نقص و ایراد نیست ولی امیدوارم چراغی فرا روی شما باشد و کاستی های کتاب را به دیده ی اغماض نگریسته و در صورت امکان با راهنمایی و ارائه ی نظرات و انتقادات و ا فزودن تجربیات گرانبهایتان به مجموعه ی حاضر گامی در جهت غنی سازی تدریس علوم تجربی بردارید.
مقدمه
درس علوم تجربی یکی ازدرس های علوم پایه می باشد و همچنان که ازنام آن مشخص می باشد؛ یک درس تجربی است وکلمه ی تجربه در لغت به معنی آزمایش می با شد. همین تفاوت اساسی این درس با درس های دیگر را نشان می دهد و لذا اگر آزمایش های کتاب انجام نشود تفاوتی میان این درس با درس های دیگر نخواهد بود و در واقع باید کلمه ی تجربی آن حذف گردد.
لازم به ذکراست که در روش سنتی معلم آزمایش را انجام می دهد و دانش آموزان به عنوان تماشاگران صحنه آن را از دور مشاهده می نمایند. واضح است که این عمل جزتلف کردن وقت هیچ فایده ی آموزشی ندارد. صرفاً مانندآن است که برای یاد دادن دوچرخه سواری به بچه ها، خودمان سوار دوچرخه شویم و این طرف وآن طرف برویم و از بچه ها بخوا هیم که با مشاهده ی ما دوچرخه سواری یاد بگیرند. تصور کنید این عمل چقدر مضحک می با شد و اگر قدری تأ مل کنیم خواهیم دید که روش تدریس ما نیز به همان اندازه خنده آور و بی معنا و مفهوم خواهد بود. همه می دانیم که برای یاد دادن دوچرخه سواری باید بچه سوار دوچرخه شود و ما ناظر و راهنمای او باشیم یعنی برعکس آنچه ما تا اکنون عمل کرده ایم باید دانش آموزان آزمایش را انجام دهند وآنها فعا لیت نمایند و ما مشاهده گر اعمال او باشیم و اگر جایی مشکلی پیش آمد او را راهنمایی کنیم و به این ترتیب اهمیت موضوع برای همه آشکار است و نیاز به به توضیح بیشتر ندارد.
لذا دبیران محترم باید فقط به انجام آزمایش اکتفا نکنند و باید شرایطی را فراهم نمایند که دانش آموزان خود آزمایش ها را انجام دهندتا بتوانند به معنای وا قعی به اهداف یادگیری برسند.که ا لبته این کاربنا به دلایل مختلف ازجمله بالابودن تراکم دانش آموزان در هرکلاس و کمبود فضا و امکانات به دور از ذهن می باشد. اما شایدبتوان با اندکی تدبیر و برنامه ریزی و استفاده از وسایل ابتکاری و ساده مثلاً به جای بشر می توان از شیشه های مربا یا لیوان یکبار مصرف و چیزهای مشابه استفاده کرد تا بتوان از حد اقل امکانات حداکثراستفاده را برد و یا می توان در هر جلسه گروهی از دانش آموزان را مسئول انجام آزمایش ها کرد تا حد اقل هر دانش آموز برای یکبار هم که شده خود آزمایشی را انجام داده باشد.
نکته ی دیگر که لازم است یادآوری نمایم این است که بعضی از دبیران سعی می کنند آزمایش های هر فصل یا بخش را در پایان تدریس آن فصل یا بخش انجام دهند. که این عمل در واقع نوشدارو بعد از مرگ سهراب است چرا که دانش آموز تئوری مطلب را آموخته و نتیجه را نیز یادگرفته و حفظ نموده است و قبل از آن که شما کاری انجام دهید و نتیجه گیری نمایید او تمام مراحل کار را در ذهن خود تدائی نموده و نتیجه را می داند.
لذا بهتر است آزمایش در حین تدریس و در همان جایی که در کتاب گنجانده شده انجام شود و دانش آموزان خود به به نتیجه گیری بپردازد تا هم موضوع آزمایش جا لب و جذاب شود و هم در عمل یادگیری تأثیر کافی داشته باشد.
بخش اول
ماده و تغییرات آن
نشانه های تغییر شیمیایی
وسایل مورد نیاز
1-مس سولفات
2- بشر
3- میخ آهنی بزرگ
4- همزن شیشه ای
5- شیر
6- قطره چکان
7- سرکه
8- تخم مرغ
9- آب آهک
10- نی نوشابه
11- محلول ید
12- سیب زمینی و نان
روش انجام آزمایش
آزمون1
10 میلی لیتر آب را در یک لیوان بریزید، یک گرم مس سولفات را به آن اضافه کنید و به هم بزنید تا محلول شفافی بدست آید. سپس یک میخ آهنی تمیز را در لیوان بیندازید. پس از چند دقیقه میخ را از درون لیوان در آورید و به آن نگاه کنید.
چه مشاهده می کنید؟
آزمون 2
25 میلی لیتر شیر را در یک لیوان بریزید. چند قطره سرکه به آن اضافه کنید.
چه مشاهده می کنید؟
آزمون 3
یک تخم مرغ سالم را در لیوان قرار دهید و بر روی آن سرکه* بریزید. چند لحظه صبرکنید.
چه مشاهده می کنید؟( به جای سرکه از جوهر نمک نیز می توانید استفاده کنید.)
آزمون 4
در نصف لیوان آب گرم مقداری آهک حل کنید. مخلوط را با کاغذ صافی، صاف کنید تا محلول زلال و شفافی بدست آید. به کمک نی در محلول بدمید.
چه مشاهده می کنید؟
آزمون 5
تکه هایی ازسیب زمینی، نان و... را ببرید و بر روی هر کدام دو قطره محلول رقیق ید* بچکانید.( به جای محلول رقیق ید از بتادین می توانید استفاده کنید)
چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
آزمون 1 : در سطح میخ آهنی، لایه ای سرخ رنگ تشکیل شده است.
آزمون2 : شیر منعقد می شودو حالتی بریده شده پیدا می کند.
آرمون3 : برروی پوسته ی تخم مرغ حباب های گاز تشکیل می شود.**
آزمون4 : محلول شفاف اولیه کدر می شود.
آزمون5 : سطح سیب زمینی و نان بنفش تیره رنگ می شود.
در هر یک از این آزمایش ها مشاهده ی کدام نشانه ها ی زیر به شیمیایی بودن تغییر به وقوع پیوسته اشاره داشت؟در مقابل هر عبارت بنویسید.
الف- یک رنگ جدید ظاهر می شود : آزمون 5
ب- ماده ی جامدی تشکیل می شود : آزمون1
پ- نوریا گرما آزاد می شود : در هیچ کدام ازآزمون ها نور یا گرمای قابل سنجشی مشاهده نمی شود.
ت- حباب های گاز تشکیل می شود : آزمون 3
آزادشدن گاز نشا نه ی چه نوع تغییری است
وسایل مورد نیاز
1- لیوان
2- نوشابه ی گازدا ر
3- همزن
4 لوله ی آزمایش
5- سرکه
6 چراغ الکلی
7- قرص جوشان
8 جوش شیرین
9- قطره چکان
روش انجام آزمایش
1- مقداری آب در لوله ی آزمایش بریزید و آن را روی چراغ الکلی گرم کنیدتا به جوش بیاید.
آیادر این جا یک تغییر شیمیایی روی رخ داده است؟
2-درنوشابه ی گازدا ررا بازکنید.
چه مشاهده می کنید؟ آیا بایک تغییرشیمیایی روبه روشده اید؟
3-یک چهارم یک قرص جوشان را درآب درون یک لیوان بیندازید.
آیا یک تغییرشیمیایی روی می هد؟از کجا به این موضوع پی بردید؟
4- یک لیوان پر از آب سرد را روی میز قرار دهیدتا به دمای اتاق برسد.
چه مشاهده می کنید؟آیا نشانه ای از انجام شدن یک تغییر شیمیایی می بینید؟
5- مقداری جوش شیرین در لوله ی آزمایش بریزید و روی آن چند قطره سرکه بیفزایید .
چه مشاهده می کنید؟آیایک تغییر شیمیایی به وقوع پیوسته است ؟
الف)وجه مشترک همه ی آزمایش های بالا چیست؟ تشکیل حباب گاز
ب) ا ز اجرای این آزمایش ها چه نتیجه ای می گیرید؟ تشکیل حباب هموا ره نشانه ی یک تغییر
شیمیایی نیست وبرای تشخیص این دونوع تغییر از یکدیگر، باید بیش تر دقت کرد.
نتیجه
1- خیر
2- تشکیل و خروج حباب های گاز، خیر
3- بله، جریان پیوسته ای ازحباب های گاز مشاهده می شود. حباب هایی که پیش از این در آب نبوده اند و از تماس قرص جوشان و آب به وجود آمده اند* .
4- حباب هایی روی جداره ی داخلی لیوان تشکیل می شوند؛ خیر
5- تشکیل حباب های گاز و خروج سریع آن ها از محلول، بله
الف) تشکیل حباب گاز
ب) تشکیل حباب همواره نشانه ی یک تغییرشیمیایی نیست وبرای تشخیص این دونوع تغییر ا ز
یکدیگر، باید بیش تر دقت کرد
توجه:
* در فرمول قرص های جوشان برای کمک به انحلال ماده ی مؤثره ی (ویتامین، آسپرین یا... ) موجود در آن ها، بهبود
مزه ی دارو و تنظیم PH مناسب برای جذب بهتر آن مخلوطی از جوش شیرین (سدیم بی کربنات یا سدیم هیدروژن کربنات که یک ماده ی قلیایی است) و جوهر لیمو (سیتریک اسید که یک ماده ی اسیدی است) به کار می رود.
این دو در حالت جامد ( به شکل قرص ) با هم واکنش انجام نمی دهند ولی به محض تماس با آب در آن حل می شوند و مجاورت محلول آبی آین دو ماده به و اکنش زیر منجر می شود.
آب + سدیم سیترات سدیم هیدروژن کربنات + سیتریک اسید
همانطور که مشاهده می کنید،براثر این واکنش ، گاز کربن دی اکسید آزاد می شود. حل شدن این گاز در آب با کاهش PH محلول ( به علت تشکیل کربنیک اسید ) همراه است و حرکت رو به بالای گاز، سبب ایجاد یک جابه جایی طبیعی در محلول می شود و به این ترتیب، نقش همزن را نیز برای حل کردن ماده ی مؤثره ی یاد شده در آب ایفا می کند.
بدون فوت کرد ن
بادکنک را پر از باد کنید
وسایل مورد نیاز
1- سرکه
2- جوش شیرین
3- بطری
4- قیف کوچک
5- بادکنک
روش انجام آزمایش
قیف را در دهانه ی بادکنک قرار دهید و مقداری جوش شیرین در بادکنک بریزید. ودر بطری مقداری سرکه بریزید. دهانه ی بادکنک را به دهانه ی بطری وصل کنید به طوری که بادکنک در کنار بطری قرا رگیرد. اکنون بادکنک را بلند کنید تا جوش شیرین به درون بطری بریزد. چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
بادکنک پر باد می شود. زیرا سرکه و جوش شیرین با هم واکنش می دهند و گاز کربن دی اکسید تشکیل شده ، وارد بادکنک می شود.
فواره ی
عجیب و تما شایی
وسایل مورد نیاز
1- سرکه نیم لیتر
2- جوش شیرین دو قاشق چایخوری
3- بطری نوشابه خانواده
4- سطل
روش انجام آزمایش
در بطری نوشابه ی خانواده را به اندازه ی لوله ی رابط سوراخ کنید ولوله رابط را طوری در آن قرار دهید که با انتهای بطری چند میلیمتر فاصله داشته باشد .دور لوله را با چسب محکم کنید تا غیر قابل نفوذ گردد. اکنون سرکه در بطری بریزید و جوش شیرین را در یک تکه کاغذ پیچده داخل سرکه بیندازید،در بطری را ببندیدو بطری را تکان داده داخل سطل بگذارید .چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
سرکه و جوش شیرین با هم واکنش می دهند و گاز کربن دی اکسید تشکیل می گردد. چون حجم گاز حاصل خیلی بیشتر از حجم بطری است، بر مایع موجود درداخل بطری فشار می آوردو موجب تشکیل فواره می گرددکه اگر انتهای لوله را به شکل قطره چکان در آوریدفواره ی بهتری ایجاد خواهد شد .
تهیه ی
آهن سولفید
وسایل مورد نیاز
1- براده ی آهن
2- گیره ی لوله
3- گوگرد
4- بشر
5- لوله ی آزمایش
6- ظرف پتری
7- چراغ الکلی
8- آهنربا
روش انجام آزمایش
براده ی آهن و گوگرد را با هم مخلوط کنید. سپس مخلوط را به سه قسمت مساوی تقسیم کنید.
قسمت اول را در آب درون بشر بریزید. چه روی می دهد؟چرا؟
درون قسمت دوم یک آهن ربا بچرخانید؟چه روی می دهد؟چرا؟
قسمت سوم را درون لوله ی آزمایش بریزیدو آن را به کمک گیره بر روی شعله ی چراغ الکلی نگه دارید. بعد از چند دقیقه که واکنش انجام شد. لوله را بشکنید و ماده ی حاصل را از لوله خارج کنید.
آهنربا را به آن نزدیک کنید. چه روی می دهد ؟چرا؟
ماده ی حاصل را در بشر آب بیندازید. چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
د ر مرحله ی اول وقتی آب بر روی مخلوط می ریزید. براده ی آهن پایین می رود وگوگرد در بالای آب قرار می گیرد. ودر مرحله ی دوم نیز براده ی آهن جذب آهنربا می شود.
نتیجه می گیریم که اجزای مخلوط به آسانی ا ز یکدیگرجدا می شوند و خواص خود را حفظ کرده اند
یعنی تغییر شیمیایی روی نداده است.
ماده ای که بعد ا زحرارت دادن به دست می آید در آب ا ز یکدیگرجدا نمی شوند و جذب آهنربا نیز
نمی شود. یعنی خواص آن تغییر کرده است دیگرخواص گوگرد و خواص آهن را ندا رد و ماده ی جدیدی به دست آمده است. پس یک تغییر شیمیایی روی داده است.
اگر در مرحله ی سوم به جای براده ی آهن از پودر آهن استفاده کنید واکنش زودتر و بهتر انجام
می شود.
بطری
تخم مرغ را به داخل خود می کشد
وسایل مورد نیاز
1- بطری شیر
2- تخم مرغ
3- شمع
4- ظرف آب جوش
روش انجام آزمایش
تخم مرغی که محکم دردهانه ی یک بطری شیر جای بگیرد را انتخاب کنید. تخم مرغ را به مدت چند دقیقه در آ ب بجوشانید تا کاملاً سفت شود . سپس آن را با آب سرد کنید و پوستش را بکنید .سعی کنید به سفیده ی تخم مرغ آسیبی وارد نشود. اکنون یک شمع روشن را درون بطری قرار دهید و تخم مرغ پوست کنده را در دهانه ی بطری بگذارید. چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
تخم مرغ به آرامی به داخل بطری کشیده می شود، بدون آن که به آن آسیبی وارد شود. علت آن این است که اکسیژن موجود در بطری توسط شمع مصرف می شود و فشار هوای داخل بطری کاهش می یابد. در این هنگام فشار هوای بیرون، از فشار هوای داخل بطری بیش تر است و به همین علت تخم مرغ به داخل کشیده می شود.
چند درصد هوا گازاکسیژن است؟
وسایل مورد نیاز
1- استوانه ی مدرج*
2- شمع
3- تشت
4- کبریت
5-پیچ کوچک
روش انجام آزمایش
در تشت مقداری آب بریزید. یک تکه شمع رادر حدود دو سانتیمتر ببرید و یک پیچ کوچک به انتهای آن وصل کرده و بر روی آب تشت شناور کنید. اکنون شمع را روشن و استوانه را وارونه بر روی شمع
بگذارید (استوانه را به طوری به گیره ببندید تا از کف تشت کمی فاصله داشته باشد) کمی صبر کنید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
آب در استوانه بالا می رود وقتی شمع خاموش شدحجم آبی را که بالا آمده است را به دقت اندازه بگیرید. متوجه می شویدکه آب درحدودیک پنجم حجم استوانه بالا آمده است. (در این استوانه دوقسمت از ده قسمت بالا می آیید)
ا ز این آزمایش نتیجه می گیریم که یک پنجم یا به عبارتی بیست درصد هوا اکسیژن است. زیرا شمع برای سوختن به اکسیژن نیاز دارد و تا زمانی که در استوانه اکسیژن کافی وجود داشته باشد روشن می ماند و بعد از تمام شدن اکسیژن شمع خاموش می شود .
آتش خاموش کن فوری بسازیم
وسایل مورد نیاز
1- بطری نوشابه خا نواده
2- چسب آبکی
3- جوش شیرین
4- پنبه
5- لوله ی رابط یا شلنگ باریک6- سرکه
7- کاغذ
8- نفت
روش انجام آزمایش
درب بطری را به اندازه ی لوله ی رابط سوراخ کنید و لوله ی رابط را درآن قراردهیدآن را با چسب محکم کنید. اکنون مقداری سرکه دربطری بریزیدو یک قاشق چای خوری جوش شیرین بر روی کمی کاغذ ریخته آن را مچا له نمایید0آتش کوچکی با پنبه آغشته به نفت فراهم کنید.
کا غذ محتوی جوش شیرین را در بطری بیندازید و در بطری را ببندید.بطری را به آرا می تکان دهید تا کاغذحل شود. اکنون سرلوله را به طرف آتش فراهم شده بگیرید.
چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
آتش خاموش می شود. بر اثر واکنش شیمیا یی بین سرکه و جوش شیرین گاز کربن دی اکسید تولید می شودکه ا زهوا سنگین تر است و روی آتش را گرفته از رسیدن اکسیژن به آن جلوگیری می کند.
واکنش تجزیه ی
هیدروژن پر اکسید(آب اکسیژنه)
وسایل مورد نیاز
1- هیدروژن پر اکسید*(آب اکسیژنه)
2- لیوان یکبار مصرف
3- میخ تازه
4- میخ زنگ زده
روش انجام آزمایش
دو لیوان برداریدودر هر یک، تا نیمه محلول هیدروژن پراکسید(آب اکسیژنه)بریزید.سپس یک میخ زنگ زده را درون یکی از لیوان ها بیندازید و با دقت محلول هر دو لیوان را نگاه کنید . چه مشاهده می کنید؟
1-واکنش تجزیه ی هیدروژن پراکسید درکدام لیوان سریع تراست؟چگونه به این موضوع پی بردید؟
2- آیا واکنش تجزیه ی هیدروژن پراکسیدگرماده یاگرماگیراست؟چگونه ادعای خودراثابت می کنید؟
3- چگونه می توان ثابت کرد که آهن یا زنگ آهن ،کدام یک کاتالیزگر این واکنش بوده است؟
نتیجه
1- لیوانی که در آن میخ زنگ زده انداخته شده است. زیرا سرعت بیش تر خروج حباب های گاز معیاری برای سرعت واکنش است.
2-گرماده است، با قرار دادن دماسنج درون یکی ا زلیوان ها به آسانی می توان این ادعا را ثابت کرد.
3- با ریختن مقداری زنگ آهن درون لیوان حاوی محلول آب اکسیژنه و مقایسه ی آن با لیوان حاوی میخ زنگ نزده، این موضوع را می توان اثبات کرد.
توجه
* محلول آب اکسیژنه به شدت خورنده است . از تماس محلول آن با دست و صورت جداً خودداری کنید. در صورت
تماس محل را با آب فراو ان بشویید.
سرعت سوختن حبه ی قند را چگونه
افزایش دهیم
وسایل مورد نیاز
1- حبه ی قند
2- چراغ الکلی
3- سیم نازک مسی
4- خاک گلدان
روش انجام آزمایش
یک سر سیم نازک مسی را به دور یک حبه ی قند حلقه کرده،محکم کنید. سپس مطابق شکل حبه ی قند را روی شعله چراغ الکلی قرار دهید. چه مشاهده می کنید؟حبه ی قند را از شعله بیرون بکشید. در این حالت چه مشاهده می کنید؟
اکنون بخشی ازحبه ی قند را در خاک گلدان فرو ببرید و دوباره مراحل پیش را تکرار کنید . چه مشاهده می کنید؟
از مقایسه ی این دو مشاهده چه نتیجه ای می گیرید؟چرا؟
نتیجه
در مرحله ی اول حبه ی قند اندکی ذوب می شود و بخشی از آن که در مجاورت شعله قرار دارد ، با شعله ی آبی می سوزد. با خروج حبه ی قند از میان شعله ی چراغ الکلی، شعله ی آبی خاموش می شود.
در مرحله ی دوم حبه ی قند چه درون شعله و چه بیرون آن، به سوختن ادامه می دهد.
در این آزمایش، یک تغییر فیزیکی (ذوب شدن قند)و یک تغییر شیمیایی(سوختن قند) هم زمان روی می دهد.
درمرحله ی اول، سرعت سوختن بسیارکم است ولی با آغشته شدن حبه ی قندباخاک گلدان که دارای برخی نمک ها یا ترکیبات های فلز دار است سرعت سوختن قند افزایش می یابد؛ زیرا این املاح این نقش کاتالیزگر را ایفاکرده و سرعت واکنش را افزایش می دهند.
بخش دوم
انرژی، زندگی
نور به خط راست
منتشر می شود
وسایل مورد نیاز
1- سه تکه تخته ی نازک یا مقوا(15*10)
2- تخته ی ضخیم(2*2*2)
3- پایه
4- خط کش
5- چراغ قوه
روش انجام آزمایش
ابتدا سه تکه تخته یا مقوای یک اندازه مثلاً (15 *10) را آماده کرده و بر روی هم قرار می دهیم به طوری که بر هم منطبق شوند. به کمک یک مته یا میخ سوراخی در آنها ایجاد می کنیم. و به قسمت پایین آنها مطابق شکل تخته ای ضخیم ( به عنوان پایه) را به کمک چسب یا میخ وصل می کنیم .
خط کش را بر روی میز گذاشته و صفحه های آماده شده را با فاصله کنار آن گذاشته و چراغ قوه را روشن نموده دریک طرف خط کش مقابل یکی از سوراخ ها قرار می دهیم و از سوراخ صفحه ی سوم به طرف چراغ قوه نگاه کنید .چه مشاهده می کنید؟
اکنون صفحه ی وسطی را کمی از خط کش دور کنید و دوباره از سوراخ صفحه ی سوم به طرف چراغ قوه نگاه کنید؟چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
در حالت اول که سوراخ ها در امتداد هم هستند نور چراغ قوه به چشم ما می رسد اما در حالت دوم که یکی ازسوراخ ها در امتداد دوسوراخ دیگرقرار ندارد نور چراغ قوه به چشم ما نمی رسد. به این ترتیب نتیجه می گیریم که نور به خط مستقیم منتشر می شود.
وقتی نوربه جسم های غیرمنیرمی تابد
چه روی می دهد؟
وسایل مورد نیاز
1- مقوا
2-شیشه
3- کاغذ پوستی یا نایلون
4- لامپ مهتابی(منبع نور)
روش انجام آزمایش
سه صفحه ی مقوایی، شیشه ای وکاغذ پوستی را در برابر یک منبع نور قرار دهید و از پشت آنها به منبع نور نگاه کنید. چه مشاهده می کنید؟
مقوا را در بین دیوار و منبع نور قرار دهید. چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
نور لامپ از مقوا عبور نمی کند؛ زیرا نمی توان لامپ را از پشت مقوا دید. نور لامپ از شیشه کاملاً عبور می کند؛ چون لامپ به طور واضح از پشت شیشه دیده می شود. نور از نایلون یا کاغذ پوستی به خوبی شیشه عبور نمی کند؛ چون لامپ از پشت نایلون و کاغذ پوستی به طور واضح دیده نمی شود.
پس اجسام از نظر عبور دادن نور به سه دسته کدر مانند مقوا، شفاف مانند شیشه و نیمه شفاف مانند نایلون و کاغذ پوستی تقسیم می شوند.
وقتی مقوا را در بین دیوار و لامپ قرار می دهیم سایه ی مقوا بر روی دیوار می افتد. زیرا نور از آن عبور نمی کندو از طرفی چون نور به خط مستقیم سیر می کند از کناره های مقوا می گذرد و محوطه ی نسبتاً تاریکی بر روی دیوار ایجاد می شود که به آن سایه می گویند.
دستگاه شبانه روز بسازیم
وسایل مورد نیاز
1- توپ پینگ پنگ
2- توپ پلاستکی بزرگ
3- آهنربای گرد تخت
4- چسب
5- ورقه ی آهنی(40 *40)
6- ورقه آهنی گرد به شعاع 15سانتیمتر
7- لامپ و پایه ی لامپ
8- پیچ ومهره ی کوچک
روش انجام آزمایش
بر روی ورقه ی (40 *40) دایره ی بزرگ بکشید و لامپ (خورشید) در مرکز آن قراردهید و با پیچ ومهره محکم کنید. توپ پلاستیکی(زمین) را بروی ورقه ی گرد بچسبانید و به مرکز آن درپشت ورقه یک آهنربا بچسبانید و آن را بر روی دایره ای که بر روی ورقه ی بزرگ کشیده اید قرار دهید. به توپ پینگ پنک(ماه) نیزیک آهنربا بچسبانید و آن را برروی لبه ی ورقه ی گردقراردهید. اکنون ورقه ی گرد و توپ پیگ پنگ را بچرخانید تا لامپ، توپ پلاستیکی و توپ پینگ پنگ در امتداد هم قرار گیرند.
چه روی می دهد؟چرا؟
باردیگرآنها را بچرخانید به طوری که لامپ، توپ پینگ پنگ و توپ پلاستیکی در یک امتداد قرار گیرند.
چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
در حالت اول سایه ی توپ پلاستیکی ( زمین ) بر روی توپ پینگ(ماه) می افتد و ماه گرفتگی روی می دهد .در حالت دوم سایه ی ماه بر روی زمین می افتد و خورشید گرفتگی روی می دهد.
اندازه گیری زاویه ی تابش و بازتاب
وسایل مورد نیاز
1- آینه ی تخت
2- چراغ قوه ی لیزری
3- یک برگ کاغذ سفید
4- نقاله
روش انجام آزمایش
در وسط قسمت عرض کاغذ سفید یک خط عمود تا حاشیه ی کاغذ رسم کنید و سپس نقاله را در انتهای این خط قرار دهید و زاویه هایی به اندازه ی 10 درجه دردو طرف رسم کنید و آن را بر روی میز قرار دهید. آینه را عمود بر این صفحه در نقطه ی وسط کاغذ قرار دهید. چراغ قوه را برروی یکی ازخط های رسم شده طوری قرار دهیدکه نورتابیده شده بر این خط ها منطبق شود.
چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
نور را از روی هر یک ا زخطوط بتابانید در طرف دیگر ا ز روی خط مربوط به همان زاویه با زتاب
می شود.
یعنی در بازتاب پرتوهای نور ا ز سطح یک جسم همواره زاویه ی تابش و بازتاب باهم برابرند که به آن قانون بازتاب می گویند.
تصویر در آینه ی تخت
وسایل مورد نیاز
1- مداد
2-آینه ی تخت
2- کاغذ
3- کاربن
روش انجام آزمایش
یک برگ کاربن را رو به بالا روی کتابی بگذارید. روی آن یک برگ کاغذ سفید قرار دهید. اسم خودتان را با کمی فشار روی کاغذ سفید بنویسد. کاغذ را برگردانید. می بینید که اسم شما در پشت کاغذ وا رونه نوشته شده است . اکنون همین قسمت از کاغذ را جلوی یک آینه ی تخت بگیرید . چه مشاهده می کنید؟چرا؟
حالا قسمتی ا زکاغذ را که اسمتان درست نوشته شده است را مقابل آینه ی تخت بگیرید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
در حالت اول اسم وارونه در مقابل آینه درست دیده می شود ودر حالت دوم اسم درست وارونه دیده می شود. زیرا تصویر در آینه برگردان می شود.
پیرابین بسازید
وسایل مورد نیاز
1- لوله ی پلیکا ی 6
2- دو عدد زانوی پلیکای 6
3- دو عدد آینه ی کوچک چها رگوش
4- چسب رازی
5- پیچ و مهره ی کوچک
روش انجام آزمایش
دو عدد آینه را به کمک پیچ و مهره با زاویه ی 45ْ درجه درون زانوها نصب کنید. برای سوراخ کردن زا نوها از مته یا میخ داغ استفاده کنید. و بر روی پیچ ها ا زواشر استفاده کنید تا آینه ها را نگه دارد.
سپس زانو ها را در جهت مخالف هم داخل لوله قرار داده و به آینه ها نگاه کنید تا رو به روی هم قرار گرفته باشند. ودر صورتی که زانوها تکان می خورند می توانید آنها را با چسب را زی محکم کنید.
نتیجه
حالا شما یک پیرا بین داریدو می توانید ا ز پشت دیوار اشیاء آن طرف دیوار را ببینید. زیرا در پیرابین نور از دور به طور مستقیم وارد سوراخ بالایی می شود و به آینه ی بالایی می خورد. آینه ی بالایی نور
را روی آینه ی پایینی منعکس می کند. نور پس از برخورد به آینه ی پایینی دوباره منعکس می شود ،
از سوراخ پایینی خارج می گردد و به چشم می رسد. آن وقت شما تصویر آن طرف دیوا ررا می بینید.
تصویر در آینه های کروی
وسایل مورد نیاز
1-آینه ی کاو (مقعر)
2- آینه ی کوژ (محدب)
3- صفحه ی تصویر
4- شمع
روش انجام آزمایش
شمع روشنی را رو بروی یک آینه ی کاو و نزدیک به آن قرار دهید. تصویر شمع را در آینه مشاهده کنید؛ سپس شمع را به آهستگی از آینه دور و به کانون* نزدیک کنید. چه تغییراتی درتصویر ایجاد می شود؟
آنگاه مطابق شکل صفحه تصویر را رو به روی آینه و در فاصله ای دورتر قرار دهید. شمع روشن را در پشت کانون قرار دهید و آن قدر جا به جا کنید تا تصویر واضحی از شمع، روی صفحه تشکیل شود.
از این آزمایش چه نتیجه ای می گیرید؟
آزمایش بالا را با آینه ی کوژ انجام دهید. چه مشاهده ی می کنید؟
از مقایسه ی مشاهده های بالا چه نتیجه ای می گیرید؟
نتیجه
هنگامی که شمع بین آینه و کانون قرار می گیرد، تصویر آن در پشت آینه؛ بزرگ تر و مجازی است.
هنگامی که شمع در پشت کانون قرار می گیرد، تصویر آن حقیقی** است.
در مرحله ی دوم تصویر در پشت آینه، کوچک تر، مجازی و مستقیم تشکیل می شود.
چرا مداد در آب شکسته و بزرگ تر به نظر می رسد
وسایل مورد نیاز
1- مداد
2- لیوان شیشه ای
3- آب
4- تشتک شیشه ای
روش انجام آزمایش
مدادی رابطور مایل داخل یک لیوان خالی قرا ردهید. می بینیدکه مداد راست و معمولی به نظرمی رسد حالا قسمتی ا ز لیوان را از آب پرکنید، می بینیدکه این بار مداد شکسته یا خمیده به نظر می آید.
همچنین آن قسمت از مداد، که داخل آب قرار دارد درشت تر از قسمت دیگر، که خارج آب است
دیده می شود.
و اگر مداد را به طورعمود در آب قرار دهیم کوتاه تر به نظر می رسد، همان طور که ما کف استخر را همواره بالاتر از اندازه ی واقعی آن می بینیم .
نتیجه
کج شدن پرتوهای نوربه این دلیل اتفاق می افتد،که سرعت نور در آب،که نسبت به هوا غلیظ تر است،
کمتر می باشد، زیرا تعداد مولکول های آن در واحد حجم بیش تر است. نور در هوا با سرعتی برا بر سیصدهزارکیلومتربرثانیه عبورمی کند،درصورتی که سرعت آن درآب سه چهارم این سرعت است. علت شکست نورهمین تغییر ناگهانی سرعت آن است.ن در واحد حجم آننن
رنگین کمان
بسازید
وسایل مورد نیاز
1- تشت آب
2- مقوای سفید
3- لیوان شیشه ای
4- چراغ قوه
5- میز
6- آینه ی تخت
روش انجام آزمایش
لیوان را پرا زآب کنید وآن رادرلبه ی میزقرا ردهید. مقوا را ا ز وسط تاکنید و آن را مانند چادر، در فاصله ی چند سانتیمتری درپشت لیوان قراردهید. اکنون چراغ قوه را روشن و اتاق را تاریک کنید.نور چراغ قوه را از لبه ی میز روی لیوان بتابانید. روی مقوا چه چیزی ظاهرمی شود؟اگرچراغ قوه راعقب وجلوحرکت دهید چه اتفاقی می افتد؟
یک تشت را پر از آب کنید و مطابق شکل یک آینه ی تخت را به طور کج درون آب قرار دهید. تشت را بچرخانیدتا آینه درمقابل نور خورشید قرار گیرد و نور باز تاب شده بر روی دیوار بیفتد.
چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
وقتی نور سفید ا ز ماده ی بی رنگی مانند آب ، پلاستیک یا شیشه عبورمی کند، این مواد ا ز سرعت حرکت نور می کاهند و آن را به رنگ های تشکیل دهنده ی خود تجزیه می کنند .سرعت نورقرمز
کمترا ز بقیه ی نورها کاهش می یابد و سرعت نور بنفش بیش ترا زبقیه کاهش می یابد . وقتی نور
خورشیداز میان قطرات آب موجود در هوا عبور می کند ،در آسمان رنگین کمان دیده می شود.
در حالت دوم نیز رنگ های تشکیل دهنده ی نور از هم جدا می شوند و یک طیف نور بر روی دیوار تشکیل می شود.
با لیوان آب عدسی شیشه ای درست کنید ب عدسبیآببببب
وسایل مورد نیاز
1- مقوا
2- لیوان شیشه ای صاف
3- آب
روش انجام آزمایش
روی یک برگ مقوا شکل یک پیکان( ) رسم کنید. بعد لیوان را ا زآب پرکنیدو نزدیک پنجره روی میز قرار دهید، به طوری که نوری که ا ز پنجره به داخل اتاق می تابد به لیوان هم بتابد، حالا مقوا
پشت لیوان ودرفاصله ی چند سانتیمتری آن قراردهید، لازم به تذکراست که کاغذ را بایدطوری پشت
لیوان قراردهیدکه مانع از تابش نور به لیوان نباشد .حالا در حالی که پشت به پنجره کرده اید ،به لیوان
آب نگاه کنید و از پشت آن شکل پیکان را ببینید،
چه مشاهده می کنید ؟چرا؟
نتیجه
خواهید دید که جهت پیکان عوض می شود. زیرا وقتی لیوان را پرا زآب می کنید، آب داخل آن مانند
یک عدسی عمل می کند. و موجب می شود نوری که از آن عبور می کند، بشکند و تغییر جهت دهد.
نوسان آونگ ب عدسبیآببببب
وسایل مورد نیاز
1- ریسمان
2- گلوله ی فلزی
3- زمان سنج
روش انجام آزمایش
گلوله ی فلزی را با نوار چسب به یک نخ سبک به طول 15 سانتیمتر ببندید وآن را از میله ی صافی بیاویزید.به این ترتیب شما یک آونگ ساده ساخته اید.اکنون آونگ را از راستای قائم حدود 15 درجه منحرف کرده و رها کنید(طول مسیر نوسان از حدود 4تا5 سانتیمتر بیشترنباشد) هم زمان به وسیله ی یک زمان سنج (مثلاً ٌثانیه شمار ساعت خودتان ) زمان چند نوسان آونگ را اندازه بگیرید. و با تکرار آزمایش جدول زیر را کامل کنید. توجه داشته باشید که یک نوسان، شامل یک رفت و برگشت آونگ است.
شماره ی آزمایش | تعداد نوسان ها | زمان نوسان ها (ثانیه) | زمان یک نوسان |
1 2 3 4 | 5 10 15 20 |
| |
ونگ
نتیجه
با تکمیل کردن جدول بالا زمان یک نوسان که همان زمان یک رفت و برگشت آونگ است بدست می آید.که زمان رفت و برگشت هر بار مقدار یکسانی است.
گرمای نهان ذوب
وسایل مورد نیاز
1- مقداری یخ
2- بشر
3- دماسنج
4- چراغ الکلی
روش انجام آزمایش
مقداری یخ را در یک بشر بریزید. یک دماسنج را طوری در بشر
قرار دهید که مخزن آن با کف بشر در تماس نباشد. دمای یخ را
اندازه گیری کرده، ودر جدول مقابل یاداشت کنید. سپس بشر را
در جای گرمی مانند مقابل آفتاب، روی بخاری و یا روی شعله ی
یک چراغ الکلی قرار دهید و هر یک یا دو دقیقه یک بار دما را
بخوانیدو در جدول یاداشت کنید.
آیا دماسنج افزایش دما را نشان می دهد؟
آزمایش را ادامه دهیدتایخ کاملاً ذوب شود.پس ازذوب شدن
یخ، بازهم مدتی آن راگرما دهید و دما را مرتب یاداشت کنید.
از این آزمایش چه نتیجه ای می گیرید؟
وضعیت | زمان | دما |
یخ | 0 | C 4ْ- |
نتیجه
در تمام مدت ذوب یخ، دمای مخلوط آب و یخ ثابت می ماند. ا ما پس ا ز آن که تمام یخ ذوب شد دمای آن کم کم بالا می رود.
آهن ، چوب کدام یک گرما را بهتر منتقل می کند؟ (1)
وسایل مورد نیاز
1- میخ بلند
2- مداد
3- کاغذ
4- انبرو قیچی
5- شمع
روش انجام آزمایش
دو نوار با ریک و بلند کاغذی به یک اندازه ببرید .یکی ازآنها را دور میخ ودیگری را دور مداد بپیچید و انتهای آنها را بچسبانید. شمع را روشن کنید. میخ و مداد را بر روی شعله ی شمع قرا ر دهید. کاغذ اطراف کدام یک زودتر سیاه می شود؟ چرا ؟
نتیجه
کاغذ دور مداد زودتر آتش می گیرد ولی کاغذ دور میخ دیر تر آْتش می گیرد . زیرا میخ گرما را از خود عبور می دهد و گرمای شعله ی شمع به کاغذ منتقل نمی شود، اما چون چوب گرما را در خود نگه می دارد، درجه ی حرارت آن قسمت که روی شعله ی شمع است افزایش می یابدو کاغذ اطراف مداد می سوزد.
آهن ،چوب
کدام یک گرما را بهتر منتقل می کند؟ (2)
وسایل مورد نیاز
1- میخ بلند
2- مداد
3- شمع
4- انبرو قیچی
روش انجام آزمایش
مقداری از یک شمع را ذوب کنید و در فاصله های معین روی میخ و مداد بچکانید. مداد وشمع را از یک طرف گرم کنید .چه روی می دهد ؟چرا ؟
نتیجه
مدادگرم می شود و می سوزد، ولی شمع روی آن فقط کمی نرم می شود. اما شمع روی میخ آهنی ذوب می شود و به زمین می ریزد.
زیرا در چوب گرما به کندی منتقل می شود .ولی در آهن گرما به سرعت منتقل می شود،یعنی رسانایی آن از چوب بیش تر است .
وقتی هوا گرم می شود در چه جهتی حرکت می کند؟
وسایل مورد نیاز
1- شمع
2-مفتول سیمی
3- قوطی فلزی(قوطی رب)
4- قیچی فلز بری
5- انبردست
روش انجام آزمایش
الف- ته قوطی را که به شکل دایره است را ببرید. به اندازه های مساوی برش هایی را در آن ایجاد کنیدو با انبردست هریک ازبرش ها را بگیرید وکمی آنها را بچرخانیدتا به شکل پره های یک فرفره درآید سپس وسط آن را سوراخ کنید و سیمی را بصورت پایه به آن وصل کنید. اکنون فرفره را بروی شعله نگه دارید. چه روی می دهد چرا؟
ب- ته دیگر قوطی را به شکل مار پیچ ببرید و وسط آن را با انبردست گرفته به بالا بکشید تا شکل مارپیچ به صورت باز در آید. قسمت بالای آن را به مفتول سیمی وصل کرده و از جایی آویزان کنید.
اکنون شمع روشنی را زیرآن قرار دهید .چه روی می دهد ؟چرا؟
نتیجه
صفحه ی فلزی و مارپیچ حرکت می کنند. زیرا شمع هوای ا طراف خود را گرم می کند. هوای گرم به بالا می رودو سبب چرخیدن آنها می شود.
شعله ی شمع
به کدام طرف خم می شود؟
وسایل مورد نیاز
1- شمع
2- اتاق گرم
3- کبریت
4- پایه ی شمع
روش انجام آزمایش
در فصل زمستان که هوای اتاق گرم است، شما یک شمع روشن بر دارید. لنگه ی در را چند سانتیمتر باز کنید، و شمع را بین لنگه ی در و چهار چوبه ی آن، در پایین و چند سانتیمتری کف اتاق نگه دارید . چه مشاهده می کنید؟چرا؟
و حالایک شمع روشن را بین لنگه ی در و چها رچوبه ی آن در بالا نگه دارید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
هوای اتاق وقتی گرم می شود، سبک می گردد، و برحجم آن افزوده می شود. هوای گرم و سبک بالا می رود، و وقتی در نیمه باز شود ، در طرف بالا ، از لای در به بیرون می رود ، و به اصطلاح باد ایجاد می شود ،که جهت آن از داخل اتاق به خارج است، و به این جهت در این ناحیه شعله ی شمع ا ز داخل به خارج خم می شود. اماهوای سرد و سنگین خارج نیز در طرف پایین از لای در به داخل اتاق کشیده می شود،تا جای آن را بگیرد، در واقع در این قسمت نیز بادی از خارج به داخل اتاق می وزد. بنابراین شعله ی شمع در این جا از خارج به داخل خم می شود .
دودبالا می رود یا پایین؟
وسایل مورد نیاز
1- یک نخ سیگار
2- لوله به اندازه ی قطر سیگار
3- کبریت
روش انجام آزمایش
یک لوله ی شیشه ای یا کاغذی به اندازه ی قطر سیگارتهیه کنید. سیگار را به انتهای لوله فرو ببرید،و آن را روشن کنید، مطابق شکل روی یک جعبه ی کبریت قرار دهید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
دود از دو طرف خارج می شود، ازقسمت روشن سیگار به طرف بلا می رود واز انتهای لوله به طرف پایین می آْید.
زیرا دودی که از قست روشن سیگار خارج می شودگرم بوده و از هوای ا طراف کم چگالتر(سبک تر) می باشد ،ولی دودی که همراه هوا، طول لوله را طی می کند سرد می شود و چون ذرات دود از هوا سنگین ترندبه طرف پایین می آْیند.
آتش فشان آبی
وسایل مورد نیاز
1- شیشه ی کوچک در دار
2- پارچ آب
3- ظرف شیشه ای بزرگ
4- جوهر یا رنگ غذا
روش انجام آزمایش
در ظرف شیشه ای مقداری آب بریزید به طوری که کمی از قسمت بالای آن خالی بماند . شیشه ی کوچک را با آب گرم پر کنید و چند قطره جوهریا مقداری رنگ غذا به آن اضافه کنید ودر شیشه را بسته، خوب تکان دهید تا جوهر یا رنگ غذا در آن به خوبی پخش شود شیشه ی کوچک را در کف ظرف بزرگ بگذاریدو در آن را باز کنید. چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
آب گرم رنگی داخل شیشه ی کوچک به طرف بالا حرکت می کند و به شکل لایه ای روی آب سرد قرار می گیردو پس از سرد شدن، با آب سردمخلوط می شود.
زیرا آب گرم سبک تر، یعنی چگالی آن کمتراز آب سرد است و به همین دلیل به سمت سطح آب سردبالا می رود.
چگالی مواد مختلف (1)
وسایل مورد نیاز
1- ظرف شیشه ای بلند
2- پارچ آب
3-یک حبه ی انگور
4- شربت
5- روغن مایع
6-چوب پنبه
7- مکعب خانه سازی
روش انجام آزمایش
مقداری شربت را داخل ظرف شیشه ای بلند بریزید.به همان مقدار روغن مایع به آن اضافه کنید.و سپس به همان مقدار آب سرد داخل ظرف بریزید.چه مشاهده می کنید؟
اکنون چوب پنبه،مکعب خانه سازی و حبه ی انگور را داخل ظرف بیندازید.چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
شربت درپایین ظرف وآب سرد بالای آن و سپس روغن مایع قرار می گیرد زیرا چگالی شربت از آب سرد بیش ترو چگالی آب سرد از روغن بیش ترمی باشد.چوب پنبه دربالای ظرف ومکعب خانه سازی
در رروغن ته نشین و بر روی آب شناور می شود،حبه ی انگور در روغن و آب ته نشین می شود ،ولی روی شربت شناور می ماند. زیرا چگالی چوب پنبه از همه کمتروچگالی مکعب خانه سازی از روغن بیشتر و از آب و شربت کمتر است، چگالی حبه ی انگور از روغن و آب بیشترو از چگالی شربت کمتر است.
چگالی
مواد مختلف (2)
وسایل مورد نیاز
1- رنگ خوراکی
2- ظرف شیشه ای بلند
3-روغن مایع
4- گلیسرول
5- آب سرد
6- شربت قند غلیظ
روش انجام آزمایش
مقداری شربت را داخل ظرف شیشه ای بلند بریزید و به همان مقدارآب سرد ، گلیسرول و روغن مایع به آن اضافه کنید.
چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
شربت در پایین ظرف وآب سرد بالای آن و سپس گلیسرول و روغن مایع قرار می گیرند زیرا چگالی شربت ا ز آب سردبیش تر و چگالی آب سرد ا ز گلیسرول بیش تر است و چگالی روغن مایع ا ز همه کمتر می باشد.
رسانایی و همرفت در مایعات
وسایل مورد نیاز
1-لوله ی آزمایش
2- چراغ الکلی
3- گیره ی لوله
4- توری یا وزنه ی کوچک
روش انجام آزمایش
در یک لوله ی آزمایش کمی یخ بریزیدو روی آن قطعه توری فلزی یا یک وزنه ی کوچک بیندازید تا یخ را در کف لوله نگه دارد . در یک لوله ی آزمایش دیگرفقط کمی یخ بریزید . سپس هر دو لوله را تقریباًپر از آب کنید.
قسمت بالای لوله ی اول و قسمت پایین لوله ی دوم را مطابق شکل، روی شعله ی چراغ الکلی بگیرید.
چه مشاهده می کنید؟در کدام لوله یخ، زودتر آب می شود؟
از این آزمایش، درباره ی میزان رسانایی گرمایی آب، چه نتیجه ای می توان گرفت؟
در کدام لوله جریان همرفتی به وجود می آید؟چرا؟
نتیجه
آب در لوله ی اول به جوش می آید؛ در حالی که یخ در پایین آن باقی می ماند.ولی در لوله ی دوم آب به تدریج گرم و یخ ذوب می شود؛ به طوری که در نهایت، آب قسمت بالا به حالت جوش می رسد .
پس آب رسانای خوبی برای گرما نیست. و جریان همرفتی از پایین به بالاست و در لوله ی اول بالا جریان همرفتی اتفاق نمی افتد.
توانایی جذب نور توسط اجسام مختلف
وسایل مورد نیاز
1- دو عد لیوان یا شیشه ی مربا
2- دو دماسنج
3- یک ورق کاغذ سیاه
4- یک ورق کاغذ سفید
5- مقداری کش
روش انجام آزمایش
ورقه های سیاه و سفید را طوری جلو پنجره قراردهیدکه نورآفتاب به آنها بتابد. بعد ازمدتی کاغذ ها را لمس کنید. چه مشاهده می کنید ؟چرا؟
حالا بدنه ی یکی از لیوان ها رابا ورقه ی سفید و دیگری را با ورقه ی سیاه بپوشانید و با کش ببندید.
و داخل هر یک دماسنجی قراردهید و پس از مدتی دمایی را که هردماسنج نشان می دهد را بخوانید و با هم مقایسه کنید. چه مشاهده می کنید ؟چرا؟ فتاب به آنها آآاا
نتیجه
کاغذ سیاه گرم تر شده است. و نیز دماسنج درون لیوان سیاه رنگ دمای بیش تری را نشان می دهد.
زیرا میزان جذب نور توسط اجسام تیره به ویژه سیاه زیاد است.
چگونه از سرد شدن آب درون ظرف
جلوگیری کنیم
وسایل مورد نیاز
1- چهار قوطی فلزی به یک اندازه
2- سه جعبه ی مقوایی به یک اندازه
و کمی بزرگتر از قوطی ها
3- آب جوش
4- روزنامه
5-یونولیت
6- دماسنج
روش انجام آزمایش
قوطی ها را شماره گذاری کنید. قوطی شماره ی 1 را کنا بگذارید و قوطی شماره ی 2 را درون جعبه قراردهید وکناربگذارید . قوطی شماره ی 3 را درون جعبه قراردهید و اطراف آن را با تکه روزنامه پر کنید . قوطی شماره ی 4 درون جعبه قرار دهید و اطراف آن را با یونولیت خرد شده پر کنید.
اکنون هر چهار قوطی را از آب جوش پر کنید و در آنها را ببندیدو روی قوطی های شماره ی 3 و4 را باتکه روزنامه و یونولیت خرد شده پر کنید و در جعبه ها را ببندید . بعداز یک ساعت دمای آب جوش
چهارقوطی را با هم مقایسه کنید. چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
دماسنج درهر قوطی دمای مختلفی را نشان می دهد بطوری که دما در قوطی های شماره 1و2 بیش تر
کاهش یافته است و در قوطی های شماره ی 3 و 4 کمتر کاهش یافته که البته کاهش دما در قوطی شماره ی 4 از همه کمتر است.
زیرا روزنامه وتکه های یونولیت به عنوان عایق عمل می کنندو چون در بین تکه های یونولیت هوا قرار
دارد و هوا رسانای ضعیفی است از هدر رفتن گرما جلوگیری می کند.
ما شین بخار بسازید
وسایل مورد نیاز
1-قوطی فلزی
2- ورقه ی آلومینیم نازک مربع شکل به ابعاد 9*9سانتیمتر
3- قیچی و چکش
4- چوب پنبه
5- میخ
6- چوب باریک
روش انجام آزمایش
بر روی دهانه ی قوطی سوراخی ایجاد کنید. با کاغذ آلومینیومی فرفره ای درست کنید و آن را با میخ کوچکی برروی چوب باریک نصب کنید بطوری که به راحتی دور میخ بچرخد . اکنون انتهای چوب فرفره را در سوراخ چوب پنبه یا تخته ای قرار داده و آن را بر روی در قوطی نصب کنید بطوری که فرفره درست بالای سوراخ در قوطی قرار گیرد. کمی آب در قوطی بریزید و در آن را ببندید. اکنون قوطی را بر روی سه پایه ای قرار داده و آن را حرارت دهید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
وقتی آب می جوشد، بخار آب از سوراخ روی در قوطی خارج می شود و در نتیجه فرفره شروع به چرخیدن می کند. به این ترتیب انرژی گرمایی به انرژی مکانیکی تبدیل می شود.
قایق بخاری بسازید
وسایل مورد نیاز
1-قوطی فلزی کوچک در دار(جای قرص جوشان)
2- شمع
3- مفتول آهنی
4- ظرف یکبار مصرف کوچک
5- میخ
6- تشت آب
روش انجام آزمایش
ته قوطی را با میخ کوچکی سوراخ کنید .با مفتول فلزی یک چهار پایه به بلندی 10 سانتیمتر برای قوطی فلزی درست کنید . قوطی را روی آن بگذارید. قوطی حلبی را تا نیمه ازآب پر کنید.در قوطی را محکم ببندید و روی چهار پایه قرار دهید. چهار پایه و قوطی را داخل ظرف یکبار مصرف قرار دهید و آن را طوری محکم کنیدکه نیفتد. شمع را زیرقوطی قرار داده و روشن کنید. خیلی آرام و با دقت قایق ساخته شده روی آب تشت شناور کنید .
چه روی می دهد؟
نتیجه
وقتی آب به جوش می آید بخار آب از سوراخ ته قوطی بیرون می آید و قایق با فشار به طرف جلو می رود.و به این ترتیب انرژی گرمایی به انرژی مکانیکی تبدیل می شود.
موتور جت چگونه کارمی کند
وسایل مورد نیاز
1- نخ
2- بادکنک
3- نی نوشابه
4-پایه ی فلزی
روش انجام آزمایش
نخ را ا ز نی نوشابه عبور دهید و یک سر آن را به دستگیره ی در یا پنجره ببندید و سردیگرش را در نقطه ی مقابل به چیزهای مشابهی وصل کرده ،نخ راکاملاً کشیده، محکم کنید. بادکنک را پربادکرده و دهانه اش را ببندید و آنگاه مطابق شکل بادکنک را با دو قطعه نوار چسب به نی نوشابه وصل کنید بادکنک را در طرفی که دهانه اش روبه روی محل بستن نخ باشد نگهدارید . اکنون دهانه ی بادکنک را باز کنید .
چه روی می دهد؟چرا؟
نتیجه
درحالی که بادبا سرعت تمام ازبادکنک خارج می شود، بادکنک درجهت خلاف آن درامتداد نخ حرکت می کند.
این حرکت بر اساس نیروی عمل و عکس العمل می باشد و هوا با خروج خود نیرویی در جهت مخالف خود بر بادکنک وارد می کند و موجب حرکت آن می شود.
بخش سوم
زمین زیستگاه ما
تهیه جعبه ی سنگ وبررسی ویژگی آنها
وسایل مورد نیاز
1- شانه ی تخم مرغ خالی
2- چاقو
3- حوله یا پارچه ی
4- یک تکه شیشه
5- چکش کوچک
6- ذره بین
7- عینک برای محافظت از چشم
8- دفتر چه ی یاداشت
روش انجام آزمایش
ازکنار جویبار ، رودخانه و یا دا منه ی کوه سنگ های گوناگون را جمع آوری کنید. ابتدا دور هریک کمی پارچه ی کهنه بپیچید و با چکش به آن ضربه بزنید تا بشکند و به چند قسمت تبدیل شود.
شما ره ای را روی برچسب نوشته روی تکه سنگ بچسبا نید سپس در شانه ی تخم مرغ قرا ردهید. در
دفتر چه ی یاداشت خود یک صفحه را به این سنگ اختصاص دهید. شماره ی سنگ را بالای صفحه نوشته اطلاعاتی را که در مورد سنگ به دست می آورید را در این صفحه یاداشت کنید.
سعی کنید در صورت امکان نام سنگ، نوع آن، محل پیدا کردن، نحوه ی شکستگی آن، رنگ و میزان سختی آن نسبت به شیشه، سکه، چاقو، موارد استفاده ی آن و اطلاعات دیگری که می توانید در مورد آن بدست آورید را جمع آوری و در این صفحه یاداشت کنید . این کار را برای تک تک سنگ هایی که جمع آوری کرده اید انجام دهید .
نتیجه
شما یک جعبه ی سنگ برای خود تهیه کرده ایدکه به کمک آن مطالبی درمورد سنگ های محل زندگی خودبدست می آورید و می توانید این مطالب را دراختیا ردانش آموزان منا طق دیگرکشورمان قراردهید و ازآنها بخواهید اگرآنها نیزچنین کاری را انجام داده اند اطلا عات خود را در اختیار شما قرار دهند .تا شناخت شما در مورد انواع سنگ های موجود در کشورمان افزایش یابد .
انبساط و انقباض چگونه موجب هوازدگی درسنگ ها می شود؟
وسایل مورد نیاز
1- لوله ی آزمایش معمولی
2-گیره ی لوله
3- بشر
4- چراغ الکلی
5- آب سرد
روش انجام آزمایش
یک لوله ی آزمایش معمولی را با گیره ی لوله بگیرید و انتهای آن را بر روی شعله ی چراغ الکلی حرارت دهید. سپس انتهای لوله را در بشر آب داغ بگذارید. چه روی می دهد ؟چرا؟
نتیجه
انتهای لوله ی آزمایش می شکند.زیرا انتهای لوله بر اثر گرما انبساط پیدا می کند و وقتی در آب سرد قرار می دهیم یک دفعه انقباض پیدا می کندبطوری که سرعت ابساط و انقباض در دیواره ی داخلی و خارجی اندکی تفاوت دارد و همین موجب شکستن لوله می شود.
درطبیعت نیز همین ابساط و انقاض غیر یکنواخت موجب شکستن و خرد شدن سنگ ها می شود.
انجماد آب چگونه موجب هوازدگی درسنگ ها می شود؟
وسایل مورد نیاز
1- بشر
2-لوله ی آزمایش
3- مقداری یخ
4- مقداری نمک
روش انجام آزمایش
مقداری یخ را داخل یک پارچه بریزید وآن را بکوبیدتا نرم شود.خرده های یخ را داخل بشربریزید. به
اندازه ی حجم خرده یخ، نمک طعام به آن اضافه کنید و خوب به هم بزنید. مقدارکمی آب در لوله ی آزمایش بریزید. سطح آب را علامت بزنید. لوله ی آزمایش را داخل مخلوط یخ و نمک قرار دهیدو مدتی صبر کنید تا آب داخل لوله یخ ببندد. لوله را از داخل بشر بیرون آورید و با دقت به سطح یخ در لوله نگاه کنید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
سطح یخ در لوله ی آزمایش بالاتر ا ز خطی که بر روی لوله کشیده بودیم قرار گرفته است. زیرا وقتی آب یخ می بندد حجمش افزایش می یابد یعنی انبساط پیدا می کند.
درطبیعت نیزیخ بستن آب در شکاف سنگ ها موجب شکستن و خرد شدن سنگ ها می شود. به این ترتیب عمل هوازدگی را سریع تر می کند.
خاک از چه موادی تشکیل شده است ؟
وسایل مورد نیاز
1- مقداری خاک مناطق مختلف
2-ذره بین
3- میکروسکوپ
4- لام
5- گیره ی لوله
6- چراغ الکلی
7- در قوطی حلبی(قوطی واکس)
روش انجام آزمایش
مقدار خاک از مناطق مختلف مانند داخل باغچه، کوچه و یا از دامنه ی کوه فراهم کنید.خاک ها را جداگانه بر روی برگه ی کاغذ بریزید و اجزای آنها را بررسی کنید. کمی از خاک خشک را بر روی لام قرار دهید و آن رادر زیر میکروسکوپ بررسی کنید. مقداری از خاک را در یک قوطی فلزی مانند قوطی واکس بریزید و آن را به مدت چند دقیقه حرارت دهید.
چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
خاک مخلوطی از ماسه، خاک رس و گیاخاک است. دانه های ماسه معمولاًشبیه خرده شیشه اند و گوشه های تیز یا گرد دارند. خاک رس به رنگ روشن تر از مواد گیاهی یا حیوانی پوسیده است و ذرات آن به قدری کوچک هستند که با ذره بین قادر به دیدن آنها نمی باشیم.
در هنگام حرارت خاک در اثر سوختن گیاخاک سیاه می شود. سپس به رنگ روشن در می آیدکه نشان می دهد تنها خاک رس و ماسه ی آن باقی مانده است.
بخش چهارم
دنیای زنده
محاسبه
انرژی غذا ها
وسایل مورد نیاز
1- قوطی کمپوت
2- لوله ی آزمایش
3- چوب پنبه
4- سوزن ته گرد
5-در فلز نوشابه
6-دماسنج
7- مواد غذایی مختلف
مانند بادم زمینی،چربی،قندو...
روش انجام آزمایش
ابتدا با توجه به شکل و توضیحات کتاب یک کالریمتر بسا زید . 10 میلی لیترآب در لوله ی آزمایش بریزید، دمای آن را اندزه بگیرید. وزن ماده ی غذایی مورد را اندازه گرفته در محل مخصوص سوختن ماده ی غذایی قرار داده و آن را آتش بزنید.گرمای حاصل از سوختن ماده ی غذایی موجب تغییر دمای آب می شود . دما ی جدید اندازه گرفته و اختلاف دما را بدست آورید .
محاسبه کنید : ماده ی مورد نظر چند کالری* انرژی دارد؟
در این آزمایش سعی کنید مواد مختلف به اندازه ی مساوی را به کار ببرید و آنها را به طور کامل بسوزانید و اگرمواد غذایی به طور کامل نسوخت، آن را دوباره آتش بزنید. تغییر دمای هر یک را در جدولی یا داشت کنید و با هم مقایسه کنید . چه نتیجه ای می گیرید؟
نتیجه
بدون انجام محاسبات پیچیده و تبدیل تغییر دما ها به کالری می توان مقدار انرژی مواد غذایی گونا گون را با هم مقایسه کرد . و به این ترتیب می فهمیم که مثلاً انرژی چربی ها از قند ها بیش تر است. اما برای این که مقدا ر انرژی آنها را برحسب کالری بدست آورید باید میزان کالری (که برای هر یک درجه اختلاف دما برابر 10 کالری است ) را به وزن ماده ی غذایی بر حسب گرم تقسیم کنید تا میزان انرژی آن ماده ی غذایی بر حسب کالری برای هر گرم را بدست آورید.
اندام های اصلی بدن
وسایل مورد نیاز
1- مقوای سفید بزرگ
2-چند ورق رنگی A4 به رنگ های مختلف
3- ماژیک
4- سوزن ته گرد
روش انجام آزمایش
یک مقوای سفید بزرگ2*1 متر تهیه کنید. از یکی از دانش آموزان بخواهید روی مقوادراز بکشد. به کمک ماژیک دور بدن او را روی مقوا خط بکشید. در هنگام تدریس هر کدام از دستگاه های بدن بعد از توضیح مطالب ازدانش آموزان بخواهیدکه هر گروه یک قسمت از آن دستگاه را بر روی کاغذ های A4 رسم کرده و در جای مناسب خود بر روی تصویری که قبلاً آماده کرده اید قرار دهند.
نتیجه
به این ترتیب دانش آموزان با دستگاه های مختلف بدن و اندا م های تشکیل دهند ه ی هر دستگاه آشنا می شوند و محل دقیق هر یک از اندام های تشکیل دهند ه ی بدن را یاد می گیرندودر هنگا می که قسمتی از بدن درد کندیا دچار مشکل شود فوراً می فهمند که مربوط به کدام یک از اندام های بدن می باشد و به این ترتیب برای درمان کمک زیادی به پزشک می کنند. و می دانند در انجام هر فعالیتی کدام اندام در معرض خطر قرار می گیرد و چگونه باید از آن محافظت کنند.
نمایش حرکات دودی لوله ی گوارش
وسایل مورد نیاز
1- تیوپ دوچرخه(کهنه و غیر قابل استفاده باشد)
2- سه عدد توپ پینگ پنگ
3- گلیسرین یا پارافین
4-
روش انجام آزمایش
حدود نیم متر از تیوپ را ببرید. چند توپ پینگ پنگ را درون تیوپ وارد کنید. جایی که توپ قرار می گیرد منبسط می شود. حال تیوپ را از بالای توپ ها فشار دهید،
چه روی می دهد؟
باردیگرآزمایش بالا را تکرارکنیدو این بار درون تیوپ را با گلسرین یا پارافین ویا روغن چرب کنید ، این حالت چه تفاوتی با حالت اول دارد ؟چرا؟
نتیجه
بر اثر فشار توپ ها به طرف پایین حرکت می کنند .تغییراتی که در تیوپ روی می دهد مانند حرکات دودی لوله ی گوارش است.
وقتی درون تیوپ را چرب کنیم ، توپ های درون آن راحت تر حرکت می کنند . این مواد چرب مانند ترشحات مخاطی جدا ر لوله ی گوا رش عمل می کند و نقش آنها در دستگاه گوا رش را نشان می دهد.
گوارش پروتئین ها در معده (1)
وسایل مورد نیاز
1- سفیده ی تخم مرغ پخته ی خرد شده
2- پنج عدد لوله ی آزمایش
3- محلول پپسین
4- هیدرو کلریک اسید
5- کربنات کلسیم
روش انجام آزمایش
در پنج لوله ی آزمایش به مقدار مساوی سفیده ی کوبیده شده ی تخم مرغ بریزید . لوله ها را با شماره های 5 و 4 ، 3 ، 2 ، 1 مشخص کنید . در لوله ی اولcc 10 آب خالص، در لوله ی دومcc 10
محلول 5/0درصد پپسین، در لوله ی سومcc 10 محلول 2/0 در صد هیدروکلریک اسید و در لوله ی چهارمcc 10 محلول پپسین و2 قطره هیدرو کلریک اسید ، در لوله ی پنجمcc10 محلول 5/0 درصد پپسین وcc 5 محلول 5/0درصدکربنات سدیم بیفزایید. محتوای پنج لوله را به مدت 24 ساعت در
دمای ْ40 - ْ37 نگهدارید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
آزمایش را دردما های کمترو بیش تراز 40ْ درجه نیز انجام دهیدو نتیجه را با نتایج بالا مقایسه کنید.
نتیجه
در پایان این مدت شواهدی ا ز عمل گوارشی را در لوله های دوم و چهارم مشاهده می شود. البته
لوله ی چهارم عمل گوارشی پپسین روی سفیده ی تخم مرغ را بهتر نشان می دهد. زیرا این آنزیم درمحیط اسیدی بهتر عمل می کند.
در لوله ی پنجم عمل گوارشی روی سفیده ی تخم مرغ صورت نمی گیرد. زیرا پپسین در محیط قلیایی فعال نیست.*
در دمای کم ترا ز 40 درجه سرعت واکنش کند می شود.ودر دمای بالا آنزیم ها فعالیت خود را از دست می دهند.زیرا ساختمان بیش تر آنزیم ها پروتئینی می باشد.
گوارش پروتئین ها در معده (2)
وسایل مورد نیاز
1- فیلم عکاسی سیاه شده
2- بشر
3- دو عدد لوله آزمایش
4- توری نسوز
5- پودر پپسین
6- سه پایه
7- آب مقطر
8- چراغ الکلی
9- هیدرو کلریک اسید
روش انجام آزمایش
طریقه ی ساده تر و سریع تر برای مشاهده ی عمل گوارشی پپسین، ا ستفاده ا ز فیلم سیاه شده ی عکاسی است . دو لوله ی آزمایش تمیز را آماده کنید. آنها را با شما ره ی2 و1 نام گذاری کنید. درهر
دو لوله2/0گرم پودرپپسین،cc 5 آب مقطرو یک قطعه فیلم سیاه شده به مساحت یک سانتیمتر مربع وا رد کنید. به لوله ی شماره ی 2 ،دو قطره هیدرو کلریک اسید هم اضافه کنید. برای آن که پپسین در آب حل شود، لوله ها را به ملایمت حرکت دهید. (تکان های شدید مولکول های پپسین را خراب می کند) هردو
لوله را در بشرآب قرار داده و بشر را روی سه پایه ای که توری روی آن قرار دارد بگذاریدوا ز زیر به
وسیله ی چراغ الکلی یا شعله ی گاز حرارت دهید . دمای آب داخل را با دماسنج اندازه بگیرید.نباید دما ا زحدود40 درجه بالاتررود. زمان آغاز آزمایش را یاداشت کنید، بعد ا ز هر دقیقه یک با ر لوله ها
را از بشربیرون بیاورید،انگشت رادر دهانه آنها قرارداده، وارونه کنید ودوباره در جای خود قرار دهید.
وضع فیلم ها را هم د رهربا رمورد مشاهده قرار دهید. دقت کنیدپس از چه زمانی در هر یک ا ز آنها
تغییر آغاز می شود؟چرا؟
نتیجه
تغییر رنگ در لوله ای که اسید دارد زودترشروع می شود.بنابراین وجود اسیددر محیط به عمل آنزیم پپسین کمک می کند.و نیز با افزایش دما ،فعالیت آنزیم پپسین زیاد می شود.
گوارش پروتئین ها در روده
وسایل مورد نیاز
1- پانکراتین تجارتی (در داروخانه ها به فروش می رسد ودارای انزیم تریپسین است)
2-سفیده ی سفت شده ی تخم مرغ
3- سه لوله ی آزمایش
4- فنل فتالئین
5-اسید بوریک
6- بشر
7- چراغ الکلی
روش انجام آزمایش
سفیده ی سفت شده ی تخم مرغ را بکوبید. به مقدار مساوی در سه لوله ی آزمایش بریزید. آنها را تا نصف ازآب مقطرپرکنید. به هرلوله 5/0گرم پودر پانکراتین بیفزایید. آنها را به آرامی حرارت دهید. تا آنزیم د رآب حل شود. لوله ها را شماره گذا ری کنید. د رلوله ی شماره ی2، دو قطره فنل فتالئین
بریزید. قطره قطره محلول 5/0درصد کربنات سدیم اضافه کنید تا رنگ صورتی ظاهر شود. در این حالت pH محتوای این لوله حدود 3/8 خواهد بود. در لوله ی شماره ی3، پنج سانتیمتر مکعب اسید
بوریک2 درصد بریزید، با این کار pH لوله به حدود 5 می رسد. لوله ی اول برای کنترل خواهد بود.
برای آن که نتایج سریع تر مشخص شوند، هر سه لوله را در بشر آبی قرا ر داده و بر روی سه پایه ای که بر روی آن توری قرار دا رد بگذارید،تا دمای ثابتی معادل 40 درجه( محیط عمل آنزیم ها) پدید آید.
لوله های آزمایش را به طور مرتب با زرسی کنید. چه مشاهده می کنید؟چرا؟
یند هر
نتیجه
در لوله ی شماره ی یک تریپسین به به تندی عمل می کند. زیرا محیط حالت خنثی دارد. در لوله ی شماره ی 2 گوارش سفیده ی تخم مرغ سریع تر صورت می گیرد زیرا شرایط این لوله با شرایط موجود در روده مطابقت دارد. در لوله ی شماره ی 3 تریپسین بی اثر می باشد، زیرا این آنزیم در محیط اسیدی فعال نیست.
تعیین گروه های خونی
وسایل مورد نیاز
1- الکل
2- لانست
3- لام تمیز
4- آنتی A وآنتی B
روش انجام آزمایش
ابتدا انگشت دست یکی از دانش آموزان را که داوطلب می شود را با الکل ضد عفونی کنید و به کمک لانست ضربه ای به نوک انگشت او بزنید. دو قطره ازخون او را در دو سمت یک لام تمیز بچکانید. به
یک قطره ی خون، آنتی A و به قطره ی دیگر، آنتی B بیفزایید و هرکدام را به کمک دو چوب کبریت جداگانه بهم بزنید. هرگاه قطره ی خون با آنتی A رسوب دهد، گروه خونی شخصA اگر با آنتی B رسوب دهد گروه خونی او Bخواهد بود. اگر با هر دو نوع آنتی کور رسوب دهد گروه خون او AB و اگر با هر دو رسوب ندهد گروه خونی او O خواهد بود.*
نتیجه
به کمک دو نوع آنتی کورB و A به آسانی می توان نوع گروه خونی افراد را مشخص کرد.
توجه:
* در آزمایشگاه های تشخیص طبی بر حسب قرارداد آنتیA را در سمت راست لام وآنتیB رادر سمت چپ لام می چکانندو
آنگاه به هر کدام یک قطره از خون شخص را اضافه می کنند. برای تشخیص سریع آنتی کورها از رنگ استفاده می کنند
به طوری که آنتیAآبی رنگ و آنتی B زرد رنگ است.
تعیین RH(مثبت و منفی بودن) خون
وسایل مورد نیاز
1- آنتی RH(آنتی D)
2- لام تمیز
3- الکل
4- لانست
روش انجام آزمایش
یک قطره ا ز سرم آنتی RH ( آنتی D ) را در وسط یک لام تمیز قرا ردهید. درکنا ر آن یک قطره خون بیفزایید. آنها را به وسیله ی نوک چوب کبریت بهم بزنید.لام را کج کنید. هرگاه خون در سرم
آنتی RH (آنتی D) رسوب دهد RH خون مثبت و اگر رسوب ندهد RH خون منفی خواهد بود.
تعیین RH ا زحساسیت بیش تری برخوردار است. شناسایی این عا مل بایددردمای 37 درجه صورت گیرد. برای این کار لام را روی پوست بدن قرا دهید تا دمای مناسب داشته باشد. امکان دارد در این شناسایی رسوب کاذب حاصل شود و قضاوت نادرستی را سبب گردد، به همین دلیل در بیمارستان ها برای شناسائی نوع RH ا ز توده ی گلبول های قرمز استفاده می کنند.
نتیجه
به این ترتیب به کمک یک قطره خون و با استفاده از آنتی RH(آنتی D) می توان نوع RH که همان مثبت و یا منفی بودن خون است را مشخص کرد.
صدای ضربان قلب را بشنویم
وسایل مورد نیاز
1- در پلاستیکی بطری
2- شلنگ باریک(ست سرم)
3- لوله ی اتصال Tیا Y شکل
4- قیف کوچک
5- بادکنک
روش انجام آزمایش
در پلاستیکی بطری یا یک قیف کوچک را بیاورید . یک تکه شلنگ کوتاه را به انتهای قیف وصل کنید.
دهانه ی قیف را با بادکنکی که پا ره کرده اید بپوشانید و آن را با نخ محکم ببندید . اکنون لوله ی اتصال Tیا Y شکل را به شلنگ ته قیف وصل کنید. شلنگ هایی به طول تا 35 تا30 سانتیمترببریدو به دو طرف لوله ی اتصالTیا Y*شکل بچسبانیدگوشی شما آماده است . بهتراست به دو سر شلنگ ها دو عدد قیف کوچک بچسبانید تا استفاده ازآن آسان تر شده و به گوش شما نیز آسیبی نرسد.
اکنون قیف پایینی که به دهانه ی آن بادکنک چسبانده اید را روی قلب شخصی قراردهید، ا زاو بخواهیدآن را محکم نگه دارد. دو قیف دیگر را بر روی گوش خود قرا دهید.چه روی می دهد؟
نتیجه
شما صدای قلب دوستتان را می شنوید
توجه:
* اگر لوله ی اتصال Tیا Y شکل نداشتید یک لوله ی باریک به اندازه ی شلنگ را آورده ودر وسط آن سوراخی ایجاد کنید و شلنگ ها را به آن وصل کنید.
تشریح قلب گوسفند
وسایل مورد نیاز
1- قلب گوسفند
2- جعبه ی تشریح
3- سینی
روش انجام آزمایش
قلب کا ملی رگهای آن را ا زته نبریده باشند تهیه کنید. ابتدا مشخصات ظاهری قلب و رگهای مربوط به آن را مشاهده کنید.درقاعده ی قلب بخش های صورتی رنگ که دهلیزهای قلب می باشند را مشاهده می کنید.که به آنها گوشک ها ی قلب گفته می شود .درصورتی که گوشک ها پاره نشده باشند، می توانید محل اتصال سیاهرگ های ششی، بزرگ سیاهرگ را به ترتیب در دهلیز چپ و راست پیدا کنید. قسمت اعظم حجم قلب را که به رنگ قرمز است، بطن های قلب می باشند. سمتی که نوک قلب را دارد و دیواره اش ضخیم است بطن چپ بوده و سمتی که دیواره ی نازک و نرم دارد،بطن راست را تشکیل می دهد. روی بطن ها رگهای خونی تغذیه کننده ی قلب و ضخامتی از چربی وجود دارد. با نوک چاقو کمی از پرده ی شفاف روی بطن ها را بردارید. این همان لایه ی داخلی آبشامه(پریکارد) قلب است. در قاعده ی قلب سرخرگ ها مشاهده می کنید که شیری رنگ هستند. دیواره ی آنها محکم است. دهانه ی یکی از سرخرگ ها را بگیرید و لبه های آن را از هم جدا کنید و بعد رها کنید .خواهید دید که به حالت اول بر می گردند(خاصیت ارتجاعی دارند).
و اگر این عمل را با سیاه رگ ها انجام دهید خواهید دید که دیواره ی سیاه رگ ها نرم و قابلیت ارتجاعی کمتری دارد. یک خودکا ر را از درون یکی از سرخرگ ها وارد قلب کنید. در امتداد آن قلب را با قیچی باز کنید. داخل دهلیز و بطن را ببنید. این کار را با طرف دیگر قلب نیز انجام دهید.
چه تفاوتی بین دو طرف قلب وجود دارد؟چرا؟
نتیجه
دیواره ی بطن ها ضخیم تر از دیواره ی دهلیز ها می باشدو حتی در بین بطن ها نیز دیواره ی بطن چپ ضخیم تر می باشد.و در بین دهلیز و بطن ها دریچه هایی وجود دارد.
مشاهده ی گردش خون در ماهی
وسایل مورد نیاز
1-یک ماهی کوچک
2- پنبه
3- میکروسکوپ
4- ظرف پتری
روش انجام آزمایش
مطابق شکل کتاب یک ماهی را در پنبه مرطوب بپیچید به طوری که فقط باله ی دمی آن بیرون باشد.ماهی را در ظرف پتری که اندکی آب دارد قراردهید. روی باله ی دمی یک لام بگذاریدتا آن را گسترده نگه دارد . حال باله را زیر میکروسکوپ با درشت نمایی ضعیف و بعد قوی مشاهده کنید . چه می بینید؟
جریان خون در رگ ها چه تفاوتی دارد؟
نتیجه
سرخرگ ها ی کوچک دارای ضربان تند می باشند و جریان خون در آنها سریع است . اما سیاهرگ ها که در سمت دیگر قرار دارند دارای ضربان کند با جریان آرام خون می باشند.و تعداد زیادی مویرگ که حالت مشبک دارند در بین آنها دیده می شود.
مشاهده ی جریان خون در پرده ی پای قورباغه
وسایل مورد نیاز
1- قورباغه
2- پارچه
3-تخته ی کوچک
4- میکروسکوپ
روش انجام آزمایش
یک قورباغه ی کوچک را در پارچه ی مرطوب بپیچید به طوری که از جای خود حرکت نکند و تنها یکی از پاهایش آزاد باشد. بعد آب را روی تخته ی یا صفحه ی پلاستیکی کوچکی که در یک گوشه ی آن سوراخی وجود دارد طوری قرار دهید که یکی ا ز پاهایش مقابل سوراخ قرارگیرد، سپس آن را با نوار چسب محکم بر روی تخته ببندید. انگشتان قورباغه را به اطراف سوراخ سنجاق کنید.
تخته ی حا مل قورباغه را روی صفحه ی میکروسکوپ قرار دهید . نور را بر پرده های بین انگشتان پای قورباغه تنظیم کنید. به آن نگاه کنید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
نتیجه
سرخرگ ها، سیا هرگ ها، مویرگ ها و گلبول های خون را خواهید دید. زیرا پرده ی بین انگشتان پای قورباغه نازک است و دارای مویرگ های زیادی است.
با درشت نمایی بیشتر می توانید حرکت گلبول های سفید و قرمز را نیز مشاهده کرده و با هم مقایسه کنید.
مدل نمایش کیفیت دم و بازدم
وسایل مورد نیاز
1- بطری نوشابه ی خانواده
2- دو عدد بادکنک
3- نی نوشابه
4- نخ و چسب
روش انجام آزمایش
نی را داخل دهانه ی بادکنک قرار دهید و آن را با نخ محکم ببندید. در بطری را با میخ داغ سوراخ کرده و نی را درون آن قرارداده ، با چسب محکم کنید.
ته بطری را ببرید و با پاره کردن بادکنک دیگرپرده ای درست کنید و به ته بطری بچسبانید و با نخ محکم ببندید. مدل شما آماده است.
نتیجه
اکنون اگرپرده ی پایین بطری را پایین و بالا ببرید ، بادکنک درون بطری باز و بسته می شود .یعنی پرده ی پایین مانند پرده ی دیافراگم عمل می کند ودر بدن نیز با پایین وبالا رفتن پرده ی دیافراگم شش ها پر ازهوا ویا خالی از هوا می شوند. عمل دم و بازدم انجام می شود . البته در بدن ماهیچه های قفسه ی سینه و حرکت دنده ها نیز به انجام عمل دم وباز دم کمک می کنند.
تعیین ظرفیت شش ها ی انسان
وسایل مورد نیاز
1- بشر cc 1000
2- تشت آب
3- شلنگ
4- چند قطع سنگ تخته
روش انجام آزمایش
بشرویا یک پارچ یا شیشه ی بزرگی را از آب پرکنیدو درحالی که درآن را بسته یا مقوایی بر دهانه ی آن گذاشته اید در،درون یک تشت آب وارونه کنید.وبا گیره یا قراردادن چند قطعه سنگ زیردهانه ی آن قراردهیدتا کمی بالاتراز کف تشت قرار گیرد.یک سر شلنگ را در بشر یا شیشه ی آب وارد کنید.
و از یکی از دانش آموزان بخواهید که هوای بازدم خود را از طریق شلنگ وارد بشر یا شیشه کند. دهانه ی یشر یا شیشه را ببندید و آن را از تشت خارج کنید. اکنون از روی درجه بندی بشر مقدار آب خارج شده از آن را اندازه بگیریدواگر از شیشه استفاده کرده اید با یک ظرف مدرج مقدار آبی را که باید به شیشه اضافه کنید تا به حجم اولیه برسد و به این ترتیب حجم آب خارج شده از شیشه را اندازه می گیریم.
چه تغییری کرده است ؟چرا؟
نتیجه
مقداری از آب داخل بشر یا بطری خارج می شود که حجم آن برابر حجم هوای بازدم می باشد.
اثبات وجود کربن دی اکسید درهوای بازدم
وسایل مورد نیاز
1- مقدار آهک
2- کاغذ صافی
3- بشر
4- نی
5-قیف
روش انجام آزمایش
مقداری آهک را در آب گرم بریزید و به هم بزنید سپس آن را از کاغذ صافی عبور دهید تا محلول زلال و شفافی به دست آیداگر کاغذ صافی نداشتید مخلوط را مدتی به حال خود بگذارید تا ذرات آن ته نشین شود سپس به آرامی قسمت بالای محلول را که زلال و شفاف است را از مخلوط جدا کنید. به کمک یک نی به آرامی درمحلول بدمید.
چه روی می دهد ؟چرا؟
نتیجه
محلول کدر و شیری رنگ می شود. زیرا بیکربنات تحت اثرکربن دی اکسید به رسوب کربنات کلسیم تبدیل می شود.
تشریح دستگاه تنفسی گوسفند
وسایل مورد نیاز
1- شش سالم گوسفند
2- سینی تشریح
3- جعبه ی تشریح
4- تشت آب
5- ظرف آب
روش انجام آزمایش
شش ها و مجاری تنفسی مربوط به آن را به طوری که سالم باشد از قصابی ها تهیه کنید .دهانه ی نای را تمیز بشوییدوبه درون آن بدمید، شش ها باز می شوند.بعد دمیدن را متوقف کنید.
چه مشاهده می کنید؟چرا؟
شش ها را در تشت پر ازآب بیندازیدچه مشاهده می کنید؟ چرا ؟
لب های روی هر شش را مشخص کنید. سپس با دقت محل ورود هرنایژه به شش ها را بشکافیدتا به انشعابات باریک تر نایژه ها در شش ها برسید.نای و نایژه ها چه خصوصیاتی دارند؟علت آن چیست؟
اکنون باتیغ جراحی یا نوک چاقو قسمتی ازپرده ی شفاف روی شش ها را جدا کنید.این پرده چیست؟
نتیجه
با دمیدن شش ها قابلیت انساط (باز شدن )پیدا می کنند و با خالی شدن هوا قابلیت ارتجاعی(برگشت به حالت اول)در شش مشاهده می شود.
در ظرف آب شش ها بالای آب قرار می گیرد .چون مقداری هوا در آن وجود داردکه موجب سبک تر شدن آن می گردد.
نای و نایژه ها غضروفی می باشند.تا دچار چسبیدگی نشوند و راه عبور هوا همیشه باز باشد.
پرده ی روی شش ها جنب نام دارد که دو لایه می باشد.یک لایه از لین پرده به سطح شش و لایه ی دوم به دیواره ی داخلی قفسه ی سینه می چسبد.در فضای میان این دو لایه مایعی وجود دارد که لغزندگی و جابه جا شدن پرده ها را آسان می کند.متابعت شش ها از حرکت های قفسه ی سینه در هنگام دم وبازدم نیز به علت وجود همین پرده است.
تشریح کلیه(قلوه)ی گوسفند
وسایل مورد نیاز
1- کلیه ی سالم گوسفند
2- سینی
3- جعبه ی تشریح
4-
روش انجام آزمایش
ابتدا به شکل و رنگ کلیه ها توجه کنید. قسمت فرو رفته یا مقعر شکل کلیه که محل ورود و خروج رگ های خونی و محل خروج میزنای است را بررسی کنید. سپس پرده ی روی کلیه را بر دارید.
جنس این پرده چیست ؟وچه فایده ای دارد؟
اکنون کلیه را از طول برش دهید. داخل آن را بررسی کنید.چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
به هر کلیه یک سرخرگ وارد و یک سیاهرگ خارج می شودو به کمک لوله ای به نام میزنای به مثانه وصل می شود.و پرده ای از جنس بافت پیوندی بر روی آن قرار دارد.
در مقطع طولی کلیه،لگنچه، بخش قشری (بیرونی) و بخش درونی به خوبی دیده می شوند که رنگ آنها با هم تفاوت دارد.
اثبات وجود اوره در ادرار
وسایل مورد نیاز
1- اوره
2- اوره آز
3- بشر
4- فنل فتالئین
5- ادار
6- لوله ی آزمایش
(اوره و اورآز، را از فروشگاه های فروش مواد و تجهیزات آزمایشگاهی تهیه نمایید)
روش انجام آزمایش
مقداری اوره را در آب حل کنید و محلول را در بشر بریزید.به محلول داخل بشر مقداری فنل نتالئین بیفزاییدتا محلول کمی شیری شود.اکنون چند بلور اوره آز به آن اضافه کنید .چه روی می دهد ؟چرا؟
نتیجه
رنگ محلول فوراً قرمز می شود.زیرا آمونیاک تولید می شود و محیط قلیایی به وجود می آید.
NH 3 + CO 2 CO(NH 2)2
به همین روش با افزودن اوره آز به ادرار می توان وجود اوره در ادرار را اثبات کرد.
71
جستجوی پروتئین در ادرار
وسایل مورد نیاز
1- ادار
2-لوله ی آزمایش
3- گیره ی لوله
4- چراغ الکلی
5- اسید استیک
روش انجام آزمایش
در ادرار افراد سالم پروتئین یافت نمی شود ،اما در بعضی از بیماری های کلیوی مقداری ازپروتئین موجود در خون از راه کلیه و همراه ادرار دفع می شود ،که در این حال می گویند شخص به بیماری آلبومینوری مبتلا است. به همین دلیل در آزمایشگاه های تشخیص طبی ،یکی از آزمایش های معمولی در روی ادرار ،جستجوی پروتئین در آن است.که شما نیز به روش زیر می توانید این آزمایش را انجام دهید.
برای این منظور لوله ی آزمایش را تا سه ،چهارم حجم از ادرار صاف پر کنید.قسمت پایین لوله را به کمک گیره نگه دارید و قسمت بالای آن را روی شعله به جوش آورید. اکنون دو یا سه قطره محلول اسید استیک 36 درصد به ادار بیفزایید و دوباره کار جوشاندن را تکرار کنید. چه مشاهده می کنید؟
نتیجه
رسوب سفید رنگی تشکیل می شود .تشکیل رسوب سفید رنگ و ثابت ،علامت وجود پروتئین است.
جستجوی گلوکز(قند) ادرار
وسایل مورد نیاز
1-محلول بندیکت
2- لوله ی آزمایش
3- ادرار
4- بشر آب جوش
روش انجام آزمایش
5 سی سی محلول بندیکت را در لوله ی آزمایش بریزید و 8 قطره ادرار به آن اضافه کنید. لوله را به مدت 5 دقیقه در درون آب جوش قرار دهید.ببینید آیا رنگ محلول تغییری می کند یا نه ؟
برای آزمایش شاهد، می توانید مقادیر مشخصی( 25/0 یا یک و دو درصد)گلوگز به ادار اضافه کنید. هر بار رنگ آن را مشاهده کنید.
نتیجه
اگر رنگ محلول آبی بماند، پاسخ آزمایش منفی است یعنی در ادرار قند وجود ندارد.
اگر رنگ سبز شود در ادرار 25/0 در صد قند وجود دارد.
اگر رنگ زرد شود در ادرار یک درصد قند وجود دارد.
اگر رنگ نارنجی شود بیش تر از یک درصد قند در ادرار وجود دارد.
و اگر رنگ قرمز آجری شود بیش تر از 2 درصد قند در ادرار وجود دارد.
تشریح کامل بدن کبوتر
وسایل مورد نیاز
1- کبوتر
2-جعبه ی تشریح
3- سینی
4- اتر یا کلروفرم
5- یونولیت
6- دستکش یکبار مصرف
روش انجام آزمایش
برای مطالعه ی اندام های داخلی بدن ابتدا باید جانور را بیهوش کرد. برای این منظور پرنده را زیر سر پوشی قرار داده و یک پنبه ی آغشته به اتر یا کلروفرم در نزدیکی آن قرا دهید. قبل از تشریح پر ها را کمی مرطوب کنید،تا ضمن کار به اطراف پراکنده نشوند.
یک تکه یونولیت به اندازه ی سینی ببریدودرون آن قراردهید.جانور را به پشت درسینی روی یونولیت قرار دهید و برای آن که جای کمتری بگیرد،پرها ی بزرگ بال و دم را قیچی کنید.حال بال ها و پاها را با سنجاق ثابت کنید.پرهای ناحیه ی وسط سینه و شکم را کنار بزنید.بعدبه کمک قیچی و پنس با دقت و رعایت احتیاط کامل شکافی سراسری از زیر شکم تا زیر گردن ایجاد کنید.از محل شکاف به طرفین پوست را به کمک انگشتان کنار بزنید، تا عضلات روی سینه وشکم ظاهر شوند. عضلات روی سینه را بردارید،ارتباط بال ها با جناغ سینه را قظع کنیدو آنگاه با احتیاط استخوان پهن جناغ را بشکافیدو کنار بزنیدتا اندام های داخلی نمایان شوند.
د ستگاه گوارش
ازدهان آغاز می شود.دردهان زبان قراردارد.حدفاصل دوآرواره را ببریدتادهانه ی مری پدیدارشود. در سقف دهان سوراخ های عقبی بینی و کمی داخل تر سوراخ شیپور استاش را مشاهده کنید. درکف
دهان و در عقب زبان شکاف تنفسی (گلوت) وجود دارد. هر گاه پوست جلو گردن را به طور طولی بشکافید،درزیرآن نای و مری را مشاهده خواهید کرد.نای در جلو ومری درپشت قرار گرفته است،در
عضلاتی محکمی داد. آن را برش دهید، دردرون آن مقداری شن ریزه یا چیزهای سخت دیگر پیدا خواهید کرد.
دنبال معده، روده ی کوچک قرارداردکه چین خورده است و به وسیله ی روده بندنگهداری می شود . چین های روده را باز کنید وآن را تا انتهای دنبال کنید.ابتدا راست روده و سپس کلواک را پیدا خواهید کرد در انتهای روده ی باریک و قبل از راست روده دو زایده (سکوم)یا روده ی کور وجود دارند.می بینید که پرندگان فاقد روده ی بزرگ هستند.قسمت ابتدای روده ی باریک که زیر معده پیچ خورده دوازدهه است.
جگر دو قسمتی است و دو مجرای صفراوی از دو لوب آن خارج می شوند و به دوازدهه می ریزند .در کبوترکیسه ی صفرا وجودندارد.برای پیداکردن مجاری صفرا،روده بندرا دربخش دوازدهه بگسترانید.
غده ی لوزالمعده در قوس دوازدهه واقع شده است.شیره ی لوزالمعده به وسیله ی سه مجرا به دوازده ریخته می شود. دومجرا از بخش میانی و مجرای سوم از بخش پیشین غده سر چشمه می گیرند. سعی
کنید این مجاری را پیدا کنید.
طحال یک گره لنفی بزرگ به حساب می آید .این عضو را می توانید در سمت راست معده ودر پشت سنگدان بیابید.رنگش قرمز و شکلش بیضی است.
دستگاه تنفس
سوراخ های بینی راه ورودهوا هستند.گلوت درکف دهان ونای درجلومری است.نای به دو نایژه تقسیم
می شود و هر نایژه با یک شش ارتباط حاصل می کند.در محل انشعاب نایژه ها یک برآمدگی مشاهده
خواهید کرد.این بر آمدگی اندام تولید صدا است و سیرنکس(syrynx) نام دارد. هر گاه سیرنکس را
شکاف دهید در داخل آن یک چین خوردگی مخاطی را مشاهده خواهید کردکه تحت اثر جریان هوا
مرتعش شده وتولیدصدا می کند.شش ها یک جفت هستندکه باواسطه ی پرده ی پیوندی به دیواره ی قفسه ی سینه چسبیده است ودر پایین به پرده ی دیافراگم ناقصی منتهی می شوند.
کیسه های هوادار
یکی از ویژگی های پرندگان ،داشتن 9 کیسه هوادار است .برای مشاهده ی آنها قسمت تحتانی نای را از بافت ها جدا کنید و از دور آن یک شریان بند مناسب عبور دهید.در جلو و پایین شریان بند شکاف مناسبی به اندازه ی نوک پی پت یا لوله ی باریک ایجاد کنید و لوله را از آنجا وارد نای ساخته و شریان بند را محکم کنید حال از طریق لوله بدمید تا شش ها و کیسه های هوایی منبسط شوند.اکنون در پایین جناغ، یک شکاف طولی تا کلواک و یک شکاف ع رضی در زیر جناغ به طوری که اندام ها ی داخلی آسیب نبیند ایجاد کنید.حال 9کیسه ی هوادار را مشاهده کنید.
دستگاه ادراری
دستگاه ادراری در دو جنس با هم مشابه است و پس از برداشت امعاء و احشاء دیده می شود.هر کلیه سه لوب دارد و در پایین شش ها در یک فرو رفتگی در منطقه ی لگن جای می گیرد. روی هر کلیه را پرده ای پیوندی پوشانده است.غده ی فوق کلیوی در بالا و سطح شکمی هر کلیه قرار گرفته است.
رواره آآااااااااآ
نتیجه
به این ترتیب شما با دستگا ه ها و اندام های تشکیل دهنده ی بدن پرندگان آشنا شدید و محل قرار گرفتن و کار هر کدام را دانستید.
که البته به علت فراوانی ودردسترس بودن کبوترتشریح بدن آن را را اینجا بیان کردیم و شما می توانید از هر پرنده ی دیگری که در دسترس شما باشد استفاده کنید. و بهترین نمونه برای بررسی دستگاه ها و اندام های بدن خرگوش است. زیرا همان طورکه می دانید خرگوش یک از پستانداران است که به خاطر اطلاعات زیادی که از آن داریم، به طور وسیعی در کارهای آزمایشگاهی از جمله به منظور تشریح مورد استفاده قرار می گیرد. لذا آزمایش بعدی را به تشریح بدن این حیوان اختصاص دادیم تا اگر خرگوش یا هر پستاندار دیگر در دسترس شما بود بتوانید بدن آن را تشریح کنید.
تشریح کامل بدن خرگوش
وسایل مورد نیاز
1- خرگوش
2- جعبه ی تشریح
3- سینی
4- اتر یا کلروفرم
5- یونولیت
6- دستکش یکبار مصرف
روش انجام آزمایش
خرگوش را به وسیله ی پنبه ی آغشته به اتر یا کلروفرم بیهوش کنید.آنگاه در سطح شکمی شکافی در امتداد خط میانی بدن ایجاد کنید و پوست را در طرفین بدن تا کرده ،سنجاق کنید.
دستگاه گوارش
در سطح شکمی با احتیاط شکافی از زیر دم تا زیر قفسه ی سینه ایجاد کرده و ماهیچه های روی شکم را کنا بزنید تا دستگاه گوارش نمایان شود. در این حالت شکل جگر، معده، دوازدهه، روره ی باریک،
روده ی کور،قولون ،راست روده، مثانه،عضله ی دیافراگم و روده بند را مشاهده کنید.
جگر را به جلو وروده را به سمت چپ (سمت راست حیوان)کنار بزنیدتا معده نمایان تر شود. در معده بخش کاردیا عریض وبخش پیلور باریک است. به دنبال معده، روده ی کوچک قرارداردکه ابتدای آن را قوس دوازدهه تشکیل می دهد. قوس دوازدهه را کنارکشیده، بگسترانید و غده ی لوزالمعده را در پرده ی روده بند ببنید. مجرای ترشحی لوزالمعده را پیدا کنید.این مجرا به دوازدهه می پیوندد.
جگر به یک رباط پیوندی آویزان بوده و دارای چهار لوب است. کیسه ی صفرا به رنگ قهوه ای تیره
یا سبز است و از آن مجرای صفراوی خارج می شود ودر نزدیک پیلور به دوازدهه می پیوندد.روده ی
کوچک پس از دوازدهه قرار دارد .روده ی کوچک درمحل اتصال به روده ی کور منبسط شده است.
روده ی کوردیواره ی نازکی داشته وبه آپاندیس ختم می شود. بخش قولونی ازمنطقه ی منبسط انتهای
روده ی باریک شروع می شود و چین خورده است . قولون به راست روده ختم می شود. راست روده آخرینبخش از لوله ی گوارش است.
به رگهای خونی دستگاه گوارش نیز توجه کنید. مهمترین این رگها ،سیاهرگ باب است.این سیاهرگ از به هم پیوستن سیاهرگهای معده، طحال، دوازدهه، روده ی کوچک، روده ی کور و روده ی بزرگ
حاصل می شود.همه ی این انشعابات را در پرده ی روده بند می توانید پیدا کنید.سرخرگهای اجزای لوله ی گوارش هم در پرده ی رئده بند قابل تشخیص هستند.
دستگاه ادراری
کلیه ها در سطح پشتی، در طرفین ستون مهره ها ودر بستری از بافت ها ی مختلف قرار دارند. بافت های روی کلیه را ببرید و میزنای ها را به سمت عقب دنبال کنید. میزنا ها لوله های باریکی هستند که از نزدیک خط وسطی بدن به سوی مثانه پیش می روند و از پشت به آن وصل می شوند. مثانه دیواره ی عضلانی نازک و قابلیت انبساط زیادی دارد.
دستگاه گردش خون
برای مشاهده ی اندام های داخل قفسه ی سینه، جناغ سینه و دنده ها را کنا ربزنید.پرده ی دیافراگم را دورادور ببریدو ارتباط آن را با دنده ها قطع کنید.حال در هر طرف از لبه ی پایینی قفسه ی سینه تا اولین دنده با احتیاط و بدون آن که به اندام های داخلی آسیبی برسانید،شکافی ایجاد کنید. بخش میانی دو برش را جدا سازید تا اندام های درون قفسه ی سینه پدیدار شوند.
حفره قفسه ی سینه را پرده ی جنب مفروش می سازد.پرده ی جنب درهر طرف یک کیسه ایجاد می کندکه جایگاه دو شش هستند. دروسط این دو کیسه،آبشامه (پریکارد)قلب وجود دارد که پر از مایعی بوده و قلب را در بر دارد.
یکی از مشخصات قلب خرگوش آن است که بین دو بطنش یک شیار خارجی مورب وجود دارد.
بطن راست کوچک تر بوده و تا نوک قلب ادامه نمی یابد و دیواره اش نسبتاً نرم است. بطن چپ دیواره ی محکم داشته ، بزرگتر است و نوک قلب را شامل می شود. دیواره ی دهلیز ها به نسبت
نازکترازدیواره بطن ها ست وهردهلیزدربالای یکی از بطن ها جای گرفته است.سرخرگ آئورت
از بطن چپ آغاز شده و در بالای قلب به سمت چپ خم می شود و از سمت چپ خط میانی بدن فرود می آید.ازقوس آئورتی سرخرگ ها ی سروگردن وبخش های بالای قلب منشعب می شوند
سرخرگ ششی ازبطن راست منشاءگرفته،دو شاخه می شودو هرشاخه اش به یک شش می رود.
خون تیره اندام های پایین وبالای بدن به وسیله ی دوبزرگ سیاهرگ وارد دهلیزراست می شود.
خون روشن (اکسیژن دار)دو شش هم به وسیله ی سیاهرگ های ششی به دهلیز چپ می ریزد.
می توانید سرخرگ ها وسیاهرگ های عمده را درنزدیک قلب قطع کنیدو قلب را از جایگاه آن
خارج سازید.و بعد مطابق آنچه در مورد قلب گوسفند گفته شد،آن را تشریح کنید.
دستگاه تنفس
دستگاه تنفسی شامل دو شش صورتی است که حالت اسفنجی دارند.روی شش ها را پرده ی دو جداره ی جنب فراگرفته است. به هرشش یک نایژه واردمی شود.دردیواره ی نایژه ها حلقه های
غضروفی وجود دارد.رابطه ی خونی شش ها ئ قلب را یک بار دیگر مورد توجه قرار دهید. برای مشاهده ی تمامی نای باید گردن را برش دهید.درپوست گردن تا زیرآرواره تحتانی برشی طولی ایجاد کنید. پوست را کنار بزنید تا عضلات گردن نمایان شوند. در طرفین گردن و روی عضلات دوسیاهرگ که خون تیره را ازسر به قلب می آورند دیده می شوند.عضلات سطحی جلوی گردن را با احتیاط بشکافید، تادر زیر آنها نای ودر عقب آن مری را بیابید.
نتیجه
به این ترتیب شما با دستگاه ها و اندام های تشکیل دهنده ی بدن پستانداران آشنا شدید و محل قرار گرفتن هریک را در بدن دانستید.
این آگاهی شما در مورد اندام ها و محل قرار گرفتن آنها راهنمایی خوبی برای تشخیص بیماری های
مربوط به هر اندام می باشد و نیز در هنگام حوادث به شما در امداد رسانی کمک زیادی می کند.
این آزمایش برای تکمیل مطالب کتاب در مورد دستگاه های بدن مناسب است.
فهرست منا بع
1-آب (ازمجموعه ی کتاب من).نیل آردلی . ترجمه ی امیرصالحی طالقانی . تهران . انتشارات
مدرسه.1382
2- آزمایش های سادة فیزیک .گرد آوری و ترجمه ی مجید عمیق ، م . ی . نوریان . تهران .
انتشارات دفترامورکمک آموزشی و کتابخانه ها.1365
3- 50روش ساده برای علاقه مندکردن فرزند به علوم تجربی.دکتر ماریون ای،برسیک.
ترجمه سارا رئیسی.تهران.انتشارات صابرین1381.
4- تجربه های سادة علمی. فرانک تایلور، آلفرد آرتوز،فرانک هویت.ترجمه ی عادل یغما،
محمد علی فری پور.تهران.انتشارات دفتر امورکمک آموزشی و کتابخانه ها.1362
5-راهنمای کارهای آزمایشگاه زیست شناسی ویژةمراکزتربیت معلم،رشتة علوم تجربی
محمد علی شمیم،حسین دانش فر
6- سرگرمیهاوآزمایشهای علمی.ترجمه ی کاظم فائقی.انتشارات اردیبهشت
7- شعبده بازی علمی. کی ریچا ردز. ترجمه ی کاظم فائقی.تبریز.انتشارات یاران.
8- شیمی برای سرگرمی. آزاگف، ادلا. ترجمه ی افسانه فائقی ودکتر عبدالعلی عالمی.تبریز.
انتشارات تلاش. سال.1367
9- علوم تجربی سال دوم راهنمایی تحصیلی . حسین دانش فر، محمود امانی ، غلامعلی
محمودزاده ، نعمت الله ارشدی، احمد حسینی و علیرضااسبقی. تهران. انتشارات شرکت چاپ
ونشرکتاب های درسی ایران.1385
10- فیزیک عملی سال دوم مراکز تربیت معلم. لطفی ،اصغر..تهران. انتشارات دفتر تحقیقات و برنامه ریزی و تألیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش.1368
11- کتاب معلم علوم تجربی دوم راهنمایی .محمود امانی،حسین دانش فر،احمد حسینی،
نعمت الله ارشدی وبتول فرنوش. تهران. انتشارات شرکت چاپ ونشر کتاب های درسی ایران.
1382
12- هوا (از مجموعه ی علم برای نوجوانان و جوانان) . ترجمه ی علی کاظمی . تهران.انتشارات امیر کبیر.1380
